آشنایی با رشته ژنتیک و موقعیت شغلی رشته ژنتیک

مجموعه: معرفی رشته های تحصیلی

رشته ژنتیک چیست

رشته ژنتیک چیست و آینده ی شغلی و بازار کار آن چیست ؟

در بعضی از داستان های علمی تخیلی، بشر به قدری پیشرفت می کند که خصوصیات ژنتیکی موجودات را دست کاری می کند و از این طریق به اهدافی مانند درمان بیماری ها، افزایش طول عمر یا به دست آوردن ویژگی های خارق العاده می رسد. هر چند در اغلب داستان ها این موضوع به سرانجام ترسناکی ختم می شود اما تغییرات ژنتیکی مطلوب، شناخت ژن های معیوب و دست ورزی آن ها برای افزایش سلامت، خواسته و هدف علم پزشکی است.

تا همین چند سال پیش ساخت دارو برای بعضی بیماری های خاص، یا گیاهانی که به شرایط آب و  هوایی بد مقاوم باشند شبیه به رویا بود؛ اما این روزها به لطف رشته ژنتیک نه تنها می توانیم از ساز و کار ژن ها سردر بیاوریم، بلکه با کمک این اطلاعات بسیاری از مشکلات عجیب و غریب سر راه زندگی آدمیزاد را از بین برده ایم. با ادامه مطلب همراه ما باشید تا با آینده تحصیلی و بازار کار رشته ژنتیک بیشتر آشنا شوید.

معرفی رشته ژنتیک :

می دانید که تمام اطلاعات ژنتیکی از تعداد سلول های بدن گرفته تا جزییاتی مثل رنگ پوست و مو از والدین به فرزندان منتقل می شود. والدین هم فقط محدود به انسان نیست و حتی باکتری ها هم برای خودشان پدر و مادر دارند. این اطلاعات حساس و مهم در رشته های DNA قرار می گیرند که ژن نام دارند و به دانش مطالعه آن ها علم ژنتیک می گویند.

کارشناسان ژنتیک به مطالعه ساختار ژن ها، توالی ژنتیکی موجودات مختلف، استفاده از انواع تکنیک های مهندسی ژنتیک برای نقشه برداری از توالی ژنی، روش های شناسایی ژن های معیوب، مطالعه بر روی نحوه توارث ژن ها، روش های مقدماتی برای اصلاح ژنتیک، چگونگی تکثیر سلول های سرطانی، چگونگی تولید مثل موجودات کوچک مثل انواع قارچ ها و باکتری ها، روش های مختلف برای جلوگیری از رشد باکتری ها، تکنیک های متفاوت برای استخراج ژن ها و مطالعه بر روی انواع پروتئین ها و ساختارهای مولکولی می پردازند.

تعریف رشته ژنتیک :

یکی از رشته های نوظهور و جدید که در پیشرفت درمان بیماری ها نقش داشته است، رشته ژنتیک پزشکی است. امروزه افراد بسیاری تمایل دارند در این رشته به تحصیل بپردازند. زیرا یکی از رشته های بسیار جذاب و در عین حال بسیار سودمند برای بشریت است. رشته ژنتیک به بررسی بیماری های ژنی و تشخیص بیماری های مورثی و راه های درمان اختلالات ژنتیکیمی پردازد.

این رشته از شاخه های علوم زیستی است و به مباحث مهمی مانند مهندسی ژنتیک، ژنتیک ایمنی، ژنتیک جمعیت، ژنتیک سرطان، ژنتیک رفتاری، ژنتیک بیوشیمیایی می پردازد. دانش آموختگان این رشته پس از فارغ التحصیلی قادر خواهند بود به نواقص و بیماریهای ژنی و کروموزومی بیماران پی ببرند.

متخصصان ژنتیک متخصصانی هستند که ویژگی های وراثت را در بدن زنده مطالعه میکنند. آنها بدن را در سطح مولکولی برای مطالعه ژن های گیاهان، حیوانات و انسان تجزیه و تحلیل می کنند. آنها تکامل و تکثیر سلول ها را درک می کنند.

رشته ژنتیک یکی از زیرشاخه های رشته علوم تجربی به شمار می رود، که در سال های اخیر پیشرفت های علمی قابل توجهی داشته است. اگر به کارهای تحقیقاتی علاقه مندید و مایل هستید هر روز با یک چالش جدید روبرو شوید، این رشته برای شما بسیار مناسب است. تحصیل در رشته ژنتیک به طور قابل توجهی مورد استقبال دانشجویان بین المللی قرارگرفته است.

بسیاری از کشورهای پیشرفته، سالانه نیروهای متخصص زیادی را در این رشته از سراسر دنیا استخدام می کنند. همچنین هرساله تعداد زیادی دانشجو در دانشگاه های برتر جهان در رشته هایی همچون ژنتیک، داروسازی مولکولی، ژنتیک مولکولی و غیره مشغول به تحصیل می شوند.

تفاوت مهندسی ژنتیک و رشته ژنتیک چیست ؟

مهندسی ژنتیک در واقع به مجموعه روش هایی گفته می شود که به منظور جداسازی، خالص سازی، واردکردن و بیان یک ژن خاص در یک میزبان به کار می روند و نهایتاً منجر به بروز یک صفت خاص یا تولید محصول مورد نظر در جاندار میزبان می شوند. در حالی که رشته ژنتیک به طور کلی به مطالعه و بررسی ژن ها و علوم مرتبط با آن ها می پردازد.

وظایف شغل مهندسی ژنتیک :

همان طور که در قسمت قبل اشاره کردیم، مهندسین ژنتیک بر روی تغییر و یا اصلاح ژن های گیاهان، حیوانات و انسان ها فعالیت می کنند و آنها را با توجه به نقص ها و کاستی هایی که دارند، اصلاح می کنند؛ اما اگر بخواهیم وظایف موجود در این شغل را به صورت دقیق تر بررسی کنیم، باید بگوییم که وظایف مهندسین ژنتیک عبارت اند از:

– اصلاح ژن های گیاهان غذا ساز

– اصلاح ژنتیکی دام ها

– اصلاح ژنتیکی پرندگان خوراکی

– اصلاح ژنتیکی آبزیان خوراکی

– از بین بردن بیماری های ژنتیکی

– تولید دارو های تخصصی برای بیماران دارای نقص ژنتیکی

– انجام تحقیقات در حوزه های مختلف مهندسی ژنتیک

بازار کار رشته ژنتیک

کدام دروس دوره دبیرستان در رشته ژنتیک بیشتر کاربرد دارند ؟

در ابتدای مقطع کارشناسی با دروس پایه همچون ریاضی (1 و 2)، فیزیک (1 و2)، شیمی عمومی (1 و 2) سر و کار خواهید داشت که اغلب مطالب دوران دبیرستان را در بر می گیرند؛ با این تفاوت که برای دروسی مثل فیزیک و شیمی آزمایشگاه نیز خواهید داشت که تا حدودی به فهم تجربی این مباحث کمک خواهد کرد.

در کنار این موارد، دروسی همچون زیست جانوری، زیست گیاهی و آمار زیستی را نیز باید بگذرانید که تا حدود زیادی از دروس دوران دبیرستان تاثیر گرفته اند. در ترم های بالاتر دروسی مانند ژنتیک 1، زیست سلولی، میکروبیولوژی 1 و فیزیولوژی جانوری بسیار به فهم مطالب زیست شناسی دوران دبیرستان وابسته اند.

به طور کلی اگر دروس دبیرستان را به خوبی فهمیده باشید، دوران کارشناسی راحت تری را پیش رو دارید. اما اگر کمی در دبیرستان مشکل داشتید، هیچ نگران نباشید؛ چراکه با تلاش بیشتر می توان کاستی آن دوره را جبران کرد.

برای ورود به رشته ژنتیک باید چه آزمونی بدهیم ؟

افراد علاقه مند به تحصیل در رشته ژنتیک، برای ورود به هر دوره باید در آزمون های ورودی مختص آن مقطع شرکت نمایند. جهت تحصیل در مقطع کارشناسی رشته ژنتیک می بایست در کنکور سراسری تجربی شرکت کرده و در زمان انتخاب رشته کنکور سراسری رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی با گرایش ژنتیک را برگزینید.

در صورتی که فرد به کارهای بالینی یا تاسیس آزمایشگاه بالینی علاقه دارد، ابتدا باید در یکی از رشته های وزارت بهداشت در مقطع کارشناسی مانند پرستاری تحصیل کند و سپس در مقطع کارشناسی ارشد وارد حوزه ژنتیک شود. طبق مصوبه نظام پزشکی افرادی که مدرک مقطع کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته ژنتیک از وزارت بهداشت دریافت کرده ولی مدرک کارشناسی آن ها از وزارت علوم باشد، مجاز به دریافت شماره نظام پزشکی نخواهند بود.

عنوان رشته هایی که می توانند در کنکور این رشته شرکت کنند :

کارشناسی زیست شناسی (همه گرایشها)، بیوتکنولوی گرایش صنعتی، ویروس شناسی، انگل شناسی پزشکی، ژنتیک، بیوشیمی، ایمنی شناسی، میکروب شناسی، تغذیه، علوم آزمایشگاهی، مامایی، دکترای عمومی گروه پزشکی، دکترای حرفه ای دامپزشکی و علوم آزمایشگاهی

مهارت های مورد نیاز دانشجویان رشته ژنتیک :

مهارت های مورد نیاز دانشجویان رشته ژنتیک عبارتند از:

• توانایی تحلیل داده های آماری و بیوانفورماتیکی

• مسلط به تکنولوژی های مرتبط با ژنتیک مانند: PCR، الکتروفورز، سیکوئنسینگ و ...

• توانایی انجام آزمایش ها مختلف در آزمایشگاه

• داشتن دانش کافی در زمینه بیوشیمی، بیوفیزیک، بیولوژی سلولی و مولکولی

• توانایی ارائه گزارش های علمی و تحلیل داده های حاصل از آزمایش ها

• توانایی کار در تیم و همکاری با سایر متخصصین در زمینه پزشکی و علوم زیستی

• توانایی انجام محاسبات ریاضی پیچیده

• مهارت مدیریت زمان و حل مسئله

اگر شما در انتخاب رشته نهم به دهم رشته تجربی را انتخاب کرده اید و علاقه مند به رشته  ژنتیک هستید، از همین حالا سعی کنید مهارت های گفته شده را تقویت کنید.

افراد با ویژگی های زیر می توانند عملکرد مناسبی در رشته ژنتیک داشته باشند :

– علاقه مند به درس زیست شناسی

– علاقه مند و توانمند برای کار و فعالیت در محیط آزمایشگاه

– داشتن روحیه کار تیمی

– علاقه مند به کار ها و فعالیت های تحقیقاتی

– توانایی حل مسائل پیچیده

گرایش ژنتیک :

موضوع اصلی مورد بحث در رشته ژنتیک، انتقال صفات وراثتی از والدین به فرزندان است. این که چه صفاتی موروثی اند، یا نحوه عملکرد ماده وراثتی چگونه است و این که در توالی نسل یک موجود زنده چه تغییرات احتمالی در مواد وراثتی او روی می دهد، دیگر موضوعاتی است که ذیل این محور اصلی جای می گیرد.

دانشجوی رشته ژنتیک در طی مدت تحصیل با تأثیرات شگرف این علم در حوزه های پزشکی، کشاورزی و حتی صنعت آشنا می شود. به علاوه ضمن آشنایی با عوامل وراثتی بیماریها می آموزد که بسیاری از بیماریهای نام آشنا نظیر ایدز، سرطان، تالاسمی، هموفیلی، عقب ماندگی ذهنی و ... با ژنتیک در ارتباطند. همچنین مطالبی در خصوص اصلاح ژنهای گیاهی و جانوری، واکسن های انسانی و حیوانی و گیاهان مقاوم و پرمحصول خواهد آموخت. از دیگر موضوعاتی که در رشته ژنتیک به آن پرداخته می شود می توان به موضوعاتی نظیر شجره نامه ژنتیکی، مشاوره ژنتیک انسانی (ازدواج و فرزندان) و ژن درمانی (ترمیم یا جایگزینی ژن معیوب) اشاره کرد.

در ادامه برای آشنایی بیشتر متقاضیان انتخاب رشته کنکور و نیز افرادی که در بازار کار و استخدام به دنبال آینده شغلی بهتری هستند، اطلاعات بیشتری شامل: برنامه درسی (سرفصل) و تعداد واحد ها، دانشگاه های دارای رشته ژنتیک، معرفی رشته های ارشد و دکتری ژنتیک (به منظور ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر) و معرفی فرصت شغلی و بازارکار این رشته ارایه می شود.

دروس تخصصی گرایش ژنتیک :

زبان تخصصی، زیست سلولی و مولکولی، ژنتیک 1 و 2، ژنتیک انسانی، ژنتیک جمعیت، سیتوژنتیک، بیوشیمی، مجموعه شیمی (شامل شیمی عمومی 1 و 2 و شیمی آلی 1 و 2)، زیست، فیزیولوژی جانوری، فیزیولوژی گیاهی، بیوفیزیک، زیست پرتوی، ایمونولوژی، آزمایشگاه های هر کدام از این دروس، سمینار، پروژه (بسیاری از درس های این رشته همراه با آزمایشگاه است )

سرفصل دروس ژنتیک و تعداد واحدها :

تعداد کل واحدها : 135 واحد

دروس عمومی : 20 واحد

دروس پایه : 22 واحد

دروس تخصصی مشترک : 76 واحد

دروس انتخابی الزامی : 8 واحد

دروس اختیاری : 9 واحد

رشته ی ژنتیک

معرفی رشته ژنتیک در مقطع کارشناسی :

برای دریافت اطلاعاتی در مورد رشته ژنتیک شما ابتدا بایستی با رشته زیست شناسی سلولی مولکولی آشنا شوید زیرا رشته ژنتیک در هیچ کدام از دانشگاه های سراسری و آزاد در مقطع کارشناسی با عنوان رشته ژنتیک وجود ندارد. علاقمندان به تحصیل در معرفی رشته ژنتیک پزشکی ابتدا باید در مقطع کارشناسی از رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی فارغ التحصیل شوند و مقاطع بعدی برای رشته ژنتیک و شرکت ازمون ثبت نام کنند.

رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی جز رشته های گروه علوم تجربی است. این رشته به مطالعه سلول ها و مولکول ها،DNA، RNA، پروتئین ها می پردازد. همچنین هدف از به وجود آمدن رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی، تربیت متخصصانی است که در رشته های پزشکی، بیوشیمی، ژنتیک، مهندسی ژنتیک، اصلاح نباتات، شیلات، دام بتوانند به تحقیقات علمی و پژوهشی بپردازند.

معرفی رشته ژنتیک و معایب رشته ژنتیک این رشته جذاب در مقطع ارشد دارای ۵ گرایش می باشد؛ میکروبیولوژی، علوم سلولی و مولکولی، ژنتیک، بیوشیمی و بیوفیزیک

برای تحصیل در مقطع کارشناسی زیست سلولی و مولکولی داوطلب باید به دروس زیست و شیمی علاقمند باشد و درصدی هم به ریاضی توجه کند.

گرایش های رشته ژنتیک بعد از کارشناسی :

علاقه مندان به رشته ژنتیک که دارای مدارک کارشناسی رشته های زیر باشند، می توانند در مقطع کارشناسی ارشد در ژنتیک ادامه تحصیل دهند:

– زیست شناسی

– علوم آزمایشگاهی

– دکترای عمومی

– دکترای حرفه ای دامپزشکی

– تغذیه

– هم چنین رشته کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی باید در وزارت علوم و هم در وزارت بهداشت وجود دارد.

رشته ژنتیک مناسب چه کسانی است؟

رشته ژنتیک مناسب برای افرادی است که علاقه مند به زمینۀ علوم زیستی و پزشکی هستند و دارای توانایی تحلیل داده ها، مسلط به آزمایشگاه و تکنولوژی هستند. همچنین، افرادی که به دنبال شغلی پردرآمد و بازار کار پویا هستند، می توانند در رشته ژنتیک موفق باشند.

اهداف کلی رشته ژنتیک پزشکی :

اهداف کلی رشته ی ژنتیک پزشکی مشتمل بر موارد زیر می باشد:

تربیت نیروی انسانی کارآمد در زمینه های آموزش مفاهیم ژنتیک پزشکی و نظریه پردازی علمی، پژوهش های کاربردی و بنیادی ژنتیکی و ارائه خدمات تشخیصی و پیشگیری.

ظرفیت سازی و فراهم کردن بستر مناسب و ایجاد زیر ساخت های لازم برای ژنتیک پزشکی با توجه به اهداف راهبردی رشته به ویژه در عرصه های پیشگیری، مشاوره، تشخیص آزمایشگاهی بیماری های ژنتیکی

ایجاد تعامل بیش از پیش بین ژنتیک پایه و بالینی

تقویت تفکر استدلالی و خلاق و رشد شخصیتی و کسب شایستگی حرفه ای و اجتماعی دانش آموختگان

معرفی رشته ژنتیک

دانشگاه هایی که رشته ژنتیک دارند :

تهران، فردوسی مشهد، تبریز، شیراز، بوعلی سینا_همدان، تربت حیدریه، گیلان_رشت، شهید مدنی آدربایجان_تبریز، شهید باهنر_کرمان، ولی عصر_رفسنجان، شهید چمران اهواز، هرمزگان_بندرعباس_(محل تحصیل میناب)، جهرم، یاسوج، محقق اردبیلی_اردبیل، مراغه، گنبد، شهرکرد، جیرفت، بیرجند، لرستان_خرم آباد، رازی کرمانشاه، ارومیه، ملایر، ایلام، کردستان_سنندج، زابل، زنجان

آینده شغلی ژنتیک پزشکی :

بازار کار و آینده شغلی مبحث بسیار مهمی است که نباید در انتخاب رشته نادیده گرفته شود.

آینده شغلی ژنتیک پزشکی به طور کلی آینده ای روشن در انتظار فارغ التحصیلان رشته ژنتیک پزشکی است. فارغ التحصیلان رشته ژنتیک پزشکی می توانند با دایرکردن مرکز مشاوره و آزمایشگاه ژنتیک با بررسی شجره نامه و آزمایشات غربالگری به تشخیص بیماری های ژنتیکی قبل و بعد از تولد و پیشگیری یا درمان آن ها بپردازند.

در آزمایشگاه های تشخیص طبی نیز که انواعی از بیماری های ژنتیکی یا سرطان ها مورد سنجش قرار می گیرند، از مهارت های دانش آموختگان ژنتیک استفاده می شود.

همچین می توان در پزشکی قانونی نیز مشغول به کار شد. زیرا در این حرفه به آزمایشات بسیار دقیق و تکنیک های خاص ژنتیکی نیاز است که فارغ التحصیلان این رشته به خوبی از پس آن بر می آیند. فارغ التحصیلان این رشته می توانند به عنوان استاد دانشگاه، در دانشگاه های معتبر، تدریس کنند .همچنین فارغ التحصیلان این رشته می توانند در مراکز تحقیقاتی مشغول به کار شوند.

در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته در مقطع دکترا می توانند به ویژه در بخش خصوصی با دایر کردن آزمایشگاه و کلینیک ژنتیک پزشکی فعالیت چشمگیری داشته باشند.

در صورت گرفتن مدرک دکتری در این رشته از وزارت بهداشت می توانید مجوز آزمایشگاه دریافت کنید.

مزایا و معایب رشته ژنتیک :

از مزایای ژنتیک می توان به بازار کار خوب آن در دنیا و همچنین کاربرد گسترده ای که این رشته تحصیلی در صنعت، پزشکی، کشاورزی و… دارد اشاره کرد. همچنین باتوجه به گسترش روزافزون علوم پزشکی می توان گفت که این رشته از آینده ی روشنی برخوردار خواهد بود.

از جمله معایب رشته ژنتیک این است که در کشور ما توجه چندانی به رشته های تحقیقاتی نمی شود و همین عدم حمایت از پژوهشگران باعث می شود این رشته در ایران به سرعت سایر نقاط جهان پیشرفت نکند. همچنین محدودیت های علمی و نبود امکانات لازم برای خرید وسایل و تجهیزات مورد نیاز تخمین و سنجش بیماری ها را بسیار دشوار می سازد.

گردآوری: بخش علمی بیتوته