شب شوم کلیسای وانک

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : چهارشنبه, 06 دی 1402 17:25

 روزنامه جهان صنعت نوشت:تصاویر و ویدئوهای منتشر‌شده از شب کریسمس در مقابل کلیسای تاریخی وانک اصفهان به معنای واقعی کلمه تکان‌دهنده و آزاردهنده بود.

گروهی از نوجوانان و جوانان در شب میلاد مسیح به سوی درب کلیسای تاریخی وانک که یادگار شاخص ارمنی‌های عهد صفویی است، هجوم بردند. عده‌ای به درهای کلیسا می‌کوفتند و شماری دیگر شعار می‌دادند «عیسی درو باز کن» و یا «پشت درهای بسته، عیسی مسیح نشسته».

گفته می‌شود فشارهای وارد‌شده از سوی جمعیت، به درب این کلیسای تاریخی آسیب وارد کرده است. افزون بر آسیب‌های وارده به این فاخرترین کلیسای ایران، مطمئنا بروز رفتارهای هیجانی اینچنینی می‌تواند برای جامعه مسیحیان کشور نیز آزاردهنده باشد.

با هر متر و معیاری که بسنجیم این رفتار نه اخلاقی است و نه با ریشه‌های فرهنگی- تاریخی ایرانیان سازگاری دارد. با این همه ریشه این پدیده شوم وندالیسم فرهنگی در جای دیگری است و نباید صرفا با متهم کردن جوانان و نوجوانان کم‌سن و سال صورت‌مساله را پاک کرد.

نگاهی به تصاویر و ویدئوهای منتشر‌شده در شب کریسمس و در مقابل کلیسای وانک نشان می‌دهد بیشتر جمعیتی که خیابان‌های منتهی به کلیسا را به تسخیر خود در آورده‌اند نوجوانان و جوانان سرشار از هیجان هستند. این جمعیت هیجانی کم‌سن و سال در فضای عمومی اجازه بروز و خالی کردن هیجانات خود را پیدا نکرده‌اند و در نتیجه مناسبت‌هایی مثل جشن کریسمس به فرصتی برای عقده‌گشایی آنها تبدیل می‌شود.

فراهم کردن فضای مناسب برای بروز نشاط و هیجانات جوانان، ارائه آموزش‌های دقیق و صحیح در حوزه گردشگری به مردم و البته محافظت و نگهبانی مستمر و موثر از بناهای تاریخی شاخصی نظیر کلیسای وانک از‌جمله تکه‌های مغفول‌مانده پازل میراث فرهنگی و گردشگری در ایران هستند که غفلت از آنها چنین شب‌های تاریک و شومی را برای اصفهان، ایران و اماکن تاریخی کشور به وجود آورده است.

غیرحرفه‌ای بودن مدیریت گردشگری ایران

در کشورهایی نظیر ترکیه، هند، ایتالیا و اسپانیا که آثار تاریخی متعدد داشته‌اند و با حضور انبوه گردشگران روبه‌رو هستند، مساله گردشگری بسیار مدیریت‌شده پیش می‌رود. مقایسه عملکرد داخل ایران با نمونه‌های خارجی نشان می‌دهد که کشورمان در حوزه مدیریت گردشگری و اماکن تاریخی به هیچ‌وجه شرایط مطلوبی ندارد.

میلاد نایینیان تور‌گردان و راهنمای گردشگری ضمن مقایسه مدیریت گردشگری و میراث فرهنگی دو کشور ایران و هند گفت: شب کریسمس در هند بوده‌ام و به آنجا تور برده‌ام. گردشگران خارجی که در هند هستند معمولا از این مراسم استقبال خوبی می‌کنند و به کلیسا می‌روند، اما از آنجایی که هند کشور قانون‌مداری است مسائل با ایران تا حدودی تفاوت دارد و بحث گردشگری کاملا مدیریت‌شده و هدفمند در هند پیش می‌رود. به سبب این مدیریت ورود و خروج مردم و گردشگران به کلیساها در شب کریسمس کاملا منظم بوده و مردم پس از تهیه بلیط در صفوف منظم وارد کلیساهای تاریخی می‌شوند.

وی افزود: در ایران علی‌رغم تمام شعارهایی که مطرح می‌شود بحث گردشگری به شیوه کاملا غیر‌حرفه‌ای پیش می‌رود. در واقع مدیریت گردشگری کشور حرفه‌ای نیست و اولویت کشور در جهت اهداف گردشگری تعریف نشده است، بنابراین در بحث گردشگری ایران تفاوت‌های زیادی با کشوری مثل هند داریم و باید بگویم گردشگری در ایران مدیریت نشده است.

این فعال حوزه گردشگری در پاسخ به این پرسش که شیوه مدیریت کلیسای تاریخی شاخصی همچون کلیسای وانک باید به چه شکل باشد تا از بروز آسیب‌های ناخوشایند جلوگیری شود، ابراز کرد: زمانی که مسوولان امر می‌دانند قرار است در شبی مثل کریسمس ازدحام جمعیت در آنجا وجود داشته باشد می‌توانند بر تعداد نگهبانان خود در این شب خاص بیفزایند یا حتی اگر تصور می‌کنند امنیت منطقه پایین است می‌توان از پلیس درخواست کرد که چند نفر نیروی کمکی اعزام شود. به هر حال استفاده از نیروی پلیس نیز برای تامین امنیت در چنین شب‌هایی ممکن است لازم باشد. در کشورهای دیگر نیز می‌بینیم در اطراف جاذبه‌های گردشگری مهم، نیروی نگهبان کافی وجود دارد و پلیس نیز برای تامین امنیت محل کمک می‌کند.

نایینیان درخصوص اهمیت تاریخی و گردشگری کلیسای وانک نیز به «جهان‌صنعت» گفت: وانک کلیسایی است که در عین تاریخی بودن زنده نیز هست و هر روز در آنجا مراسم مذهبی برگزار می‌شود. همچنین تنها کلیسایی است که از دوره صفویه داریم و همچنان پابرجا بوده و رونق دارد. کلیسای وانک در واقع به نوعی روایتگر شکوه اصفهان دوره صفویه است و سبک هنری و نقاشی‌هایی که در آنجا به کار رفته در بین سراسر کلیساهای ایران بی‌همتاست و نمونه‌های آن را در هیچ کلیسایی نداریم. گردشگران داخلی و خارجی که در این سال‌ها به این کلیسا برده‌ام از بازدید از آن بسیار استقبال می‌کردند. باید بگویم به لحاظ تاریخی و فرهنگی هیچ کلیسای دیگری در این سطح در ایران وجود ندارد و باید به خوبی از آن حفاظت شود.

نامشخص بودن شیوه مدیریتی کلیسای وانک

کلیسای وانک با وجود اهمیت هنری و تاریخی که دارد، شیوه اداره‌اش به گونه‌ای بوده که نه کاملا گردشگر‌محور بوده و نه کلیسایی صرفا برای انجام مناسک مذهبی به حساب می‌آید.

سیامک صحافی رییس انجمن تاریخ و میراث ایرانیان درخصوص اهمیت کلیسای وانک و البته در مورد مبهم بودن شیوه مدیریت این کلیسای تاریخی به «جهان‌صنعت» گفت: کلیسای وانک یکی از زیباترین کلیساهای دوره صفوی در ایران و جهان است. نقاشی‌های این کلیسا و به طور کلی فرم آن فرم یک کلیسای ایرانی است و می‌توان با دیدن تزئینات آن متوجه شد که ارامنه ایران این کلیسا را بنا نهادند. با وجود این به نظرم باید مشخص شود که متولیان این کلیسا قصد دارند آن را به چه شکلی اداره کنند؛ آیا قرار است این کلیسا صرفا کارکرد مذهبی داشته باشد یا گردشگران، مردم و محققان این امکان را دارند که از آن بازدید و روی آن مطالعه کنند. شکل حفاظت از این کلیسا و مدیریت آن لااقل برای شخص من به نوعی گنگ و نامشخص است. البته قصد ندارم که بگویم مدیران این کلیسا اشتباهی انجام داده‌اند یا سوءمدیریتی دارند، اما به نظرم شیوه حفاظت از چنین اثر تاریخی نباید به این شکل کنونی باشد.

وی افزود: اگر به کلیساهای تاریخی و مهم جهان نگاه کنید مشاهده می‌کنید که به شکل بسیار موثری حفاظت می‌شوند و این حفاظت نیز صرفا حفاظتی حکومتی یا امنایی نیست. به نظرم برای حفاظت از آثار اینچنینی تاریخی مردم باید پای کار بیایند. این آثار تاریخی باید با کمک مردم اداره و مدیریت شوند و از آن بهره‌برداری‌های متعدد و مناسب ببریم.

رییس انجمن تاریخ و میراث ایرانیان خاطرنشان کرد: به نظرم متولیان کلیسا می‌توانستند یک برنامه جشن ویژه در شب ولادت حضرت مسیح(ع) برای ارمنی‌ها برگزار کنند و در شب‌های دیگر نیز دو یا سه شب را برای افراد غیر‌مسیحی که دوست دارند این جشن‌ها را از نزدیک ببینند، بگذارند. حتی می‌شد برای این موضوع بحث فروش بلیت یا رزرو ورود را پیش‌بینی کرد تا از هجوم جمعیت به سمت این کلیسای تاریخی جلوگیری شود. به نظرم اتفاقی که در مورد وانک افتاده بسیار ناراحت‌کننده است و با توجه به انتشار آن در رسانه‌های بین‌المللی دود این واقعه به چشم گردشگری ایران خواهد رفت.

غفلت از مساله آموزش گردشگری

بحث آموزش و آشنا کردن گردشگران و مردم با شیوه مواجهه با آثار تاریخی و الزامات گردشگری از جمله مسائل مغفول‌مانده در کشور است. صحافی رییس انجمن تاریخ و میراث ایرانیان در مورد پیامدهای بی‌توجهی به مساله آموزش و اثرات آن بر وقوع حوادثی نظیر شب کریسمس وانک به «جهان‌صنعت» گفت: در کشورهای دیگر آموزش کنش‌گرانه و ماندگاری برای گردشگران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای ارائه می‌شود. نقطه تاریک حفاظت از آثار تاریخی و محوطه‌های تاریخی ایران به نظرم غفلت از بحث آموزش عمومی است. سال‌ها است تلاش داریم دولت‌ها را وادار کنیم به بحث آموزش گردشگری بها دهند، اما متاسفانه در ساختار وزارت گردشگری چیزی به اسم آموزش عمومی گردشگری نداریم. به نظرم الزامات گردشگری خلاقانه و مسوولانه باید از سوی متولی ساختار یعنی از سوی وزارت گردشگری به عوام و خواص آموزش داده شود. در حال حاضر حتی بسیاری از خواص نحوه برخورد صحیح با آثار تاریخی و طبیعی را نمی‌دانند. مسائلی مثل نحوه مواجهه با میراث طبیعی، موزه و اماکن تاریخی از جمله مسائلی است که باید در قالب آموزش‌های عمومی ارائه شود. به نظرم حلقه گمشده گردشگری ایران بحث آموزش است و باید به این مساله بیشتر توجه کرد. ارائه آموزش‌های عمومی گردشگری می‌تواند میزان آسیب به آثار تاریخی و طبیعی کشور را به حداقل برساند.

وی افزود: گردشگری در ایران با سایر کشورها تفاوت‌هایی دارد. گردشگری کشوری مثل ترکیه رویداد‌محور است و با تشویق و پایکوبی همراه می‌شود. ایران آثار تاریخی و فرهنگی بسیار زیادی دارد که در تاریخ بشریت تاثیر‌گذار بوده است. با توجه به این ظرفیت‌ها سیاست‌های گردشگری ایران نیز باید با سایر نقاط تفاوت داشته باشد و به نظرم در مرحله نخست برای اداره صحیح گردشگری باید به مردم بیاموزیم که ورود به یک محوطه یا مجموعه تاریخی چه الزاماتی دارد و چه مواردی را در هنگام ورود به این اماکن باید رعایت کرد.

اثرات کمرنگ بودن شادی و هیجان

کم‌توجهی به شادی و تخلیه هیجانات جوانان و نوجوانان در ایران همواره یکی از مباحثی بوده که مورد اشاره جامعه‌شناسان و روان‌شناسان قرار داشته و نقدهایی درخصوص این مساله مطرح شده است. ردپای نبود شرایط مناسب برای تخلیه هیجانات نوجوانان و جوانان را در ماجرای شب کریسمس کلیسای وانک می‌توان دید.

صحافی رییس انجمن تاریخ و میراث ایرانیان در پاسخ به این پرسش که نبود زمینه لازم برای بروز شادی و هیجانات جوانان چه تاثیری بر وقوع اتفاقاتی نظیر حوادث شب کریسمس در مقابل کلیسای وانک داشته به «جهان‌صنعت» گفت: شادی و هیجان در ایران کمرنگ است. اگر به فضای مجازی و فضای عمومی کشور نگاه کنید متوجه کمرنگی شادابی در کشور می‌شوید. منظورم از شادابی نیز مسائل خارج از عرف و قانون نیست؛ شادابی می‌تواند مصادیق مختلفی داشته باشد و به نظرم رقص و پایکوبی درست و بر مبنای ارزش‌های ملی و دینی ما اشکالی ندارد. چه کسی گفته است یک جوان نباید بالا و پایین بپرد؟ رقص‌های محلی ایران بسیار امیدبخش و شادابی‌بخش هستند. رقص آذری، رقص چوب لرها، رقص قاسم‌آبادی در گیلان و رقص کردها همگی شادابی‌بخش هستند. همچنین رنگ‌های متنوع لباس‌های محلی و برگزاری رویدادهای محلی و جشن‌های محلی مثل جشن انار در رودبار می‌تواند برای جامعه شادی‌آفرین باشد. به نظرم تزریق شادابی صحیح و اصولی می‌تواند جامعه را به سمت بالندگی و نشاط رهنمون کند.

وی افزود: چه کسی گفته یک جوان، پیر، زن و یا یک مرد نباید بخندد؟ به نظرم براساس ارزش‌های ایران و اسلام این امکان وجود دارد که رویدادهای مهم را برگزار کنیم و جامعه را به سمت شادابی ببریم. در این راستا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌تواند از ظرفیت شهرداری‌ها، ادارات، آموزش‌و‌پرورش و دانشگاه‌ها استفاده کند. همچنین وزارت ارشاد و وزارت ورزش نیز می‌توانند پای کار بیایند و به برگزاری جشن‌های محلی به معنای واقعی کلمه بها داده شود. در حال حاضر متاسفانه در برخی استان‌ها حتی ادارات میراث فرهنگی حال و وضعیت مطلوبی ندارند و (طبیعتا) چنین اداراتی توانایی تزریق شادابی به جامعه را نخواهند داشت. به نظرم رواج مسائلی نظیر اعتیاد در استان‌هایی مثل البرز می‌تواند نتیجه همین بی‌توجهی به برگزاری رویدادهای ملی و محلی و حتی بی‌توجهی به محوطه‌های تاریخی و ظرفیت‌های هنرهای سنتی باشد. زمانی که آموزش‌های لازم مربوط به هنرهای سنتی به جوانان داده شده و آثارشان در قالب رویدادهای محلی و ملی فروخته شود، وقتی این جوان نتیجه کار خود را ببیند می‌تواند کارهای هنرمندانه‌تری خلق کند.

صحافی در خاتمه ابراز کرد: «این امکان وجود دارد که با طرح «هر ایرانی یک میراث‌بان» مردم را به سمت درگیر شدن با حوزه‌های چهارگانه میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ببریم و مردم در این حوزه‌ها معرفی‌کننده و مجری باشند. در حال حاضر ادارات میراث فرهنگی تبدیل به نیروهای همه‌کاره شده‌اند و رویدادها را برگزار می‌کنند و برای برگزاری این رویدادهای (غیر‌موثر) به خود تبریک می‌گویند. به نظرم در مورد برگزاری رویدادها وزارت میراث فرهنگی باید به مردم و نهادها اعتماد و آنها را درگیر این کار کند.» در نهایت باید گفت باتوجه به اهمیت آثار تاریخی نظیر کلیسای وانک و نیز به سبب اهمیت این آثار لازم است دولت سیزدهم توجه بیشتر به این بناهای تاریخی و فرهنگی داشته باشد. برنامه‌ریزی صحیح در حوزه گردشگری و تزریق شادی به مردم نیز می‌تواند از جمله عوامل بازدارنده باشد و جلوی بروز وقایع و حوادث ناراحت‌کننده‌ای نظیر آنچه در شب کریسمس در مقابل کلیسای وانک اصفهان اتفاق افتاد را بگیرد.

عملکرد کنونی دولت و نحوه مدیریت گردشگری کشور نشان‌دهنده کم‌توجهی به مسائل حوزه میراث فرهنگی و مدیریت نه‌چندان مطلوب گردشگری و هیجانات مردمی است.