جریانِ منقطع زاینده رود برای کشاورزی، شرایطِ فرونشستِ اصفهان را بدتر می‌کند
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : سه شنبه, 13 تیر 1402 17:55
بهرام نادی روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: جریان زاینده رود در بهار امسال به هیچ عنوان نتوانسته کمکی به کاهش فرونشست اصفهان بکند و به مراتب این شرایط را سخت تر هم می‌کند. حجم کسری آبخوان دشت اصفهان برخوار تا اندازه ای است که جریان یک ساله و حتی مداوم زاینده رود نیز بدون مدیریت صحیح منابع آب نمی تواند فرونشست اصفهان را کنترل کند.
وی با اشاره به جاری شدن آب زاینده رود برای تداوم مقطعی کشاورزی در سال‌ِ جاری و همچنین سال‌های گذشته، گفت: نکته اصلی که لازم است به آن دقت شود، جریان مقطعی آب در زاینده رود برای کشت بهاره سببِ زیرِکشت رفتنِ بخشی از زمین های کشاورزی می شود اما در فصل گرما نیاز شدیدتری برای آبیای کشاورزی وجود دارد و این درحالی است که دیگر خبری از جریان آب سطحی در زاینده رود نیست و لازمه تداوم کشت انجام شده، برداشت مجدد از منابع آب زیر زمینی است.
این متخصص ژئوتکنیک تصریح کرد: این در حالی است که آب‌های زیرزمینی در سال‌های متمادی توسط آب سطحی و بارندگی تغذیه می شده است و حالا به سبب قطع جریان آب سطحی تغذیه نمی شود.
نادی افزود: از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۹، در مدت ۳۹ سال ، حدود ۳ تا سه و نیم میلیارد مترمکعب آب زیر زمینیِ آبخوانِ دشتِ اصفهان برخوار به سبب افت متوسط ۴۰ متری سطح آب زیر زمینی در چاه ها کسر شده است. به این معنا که مصرف تقریبی ۳ برابر حجم ذخیره کل سد زاینده رود ازآبِ زیرپایمان، برداشت کرده ایم و آبی هم جایگزینِ آن نکرده ایم.
نادی با بیان اینکه این جریان های موقت آب نتوانسته است ذره ای به مهار فرونشست اصفهان کمک کند و لازمه کنترل فرونشست، تغذیه آبخوان توسط جریانِ آب مداوم زاینده رود و مدیریت صحیح بر برداشت مناسب از منابع آب زیر زمینی است،افزود: در بررسی که به تازگی در مدت زمان جاری بودن آب در زاینده رود و در ۶ متری مادی نیاصرم انجام دادیم، سطح آب زیرزمینی در انتهای زمان بازگشایی زاینده رود در عمق ۲۳ متر بوده است و این یعنی سطح آب زیر زمینی به سبب تخلیه زیاد آبخوان نتوانسته به حالت قبل برگردد . نکته جالب است که در این مکان لایه شنی با نفوذپذیری بالا وجود دارد و انتظار می رود که برگشت سریع سطح آب زیر زمینی به حالت قبل رخ دهد.
وی تصریح کرد: جریان سه ماهه آب در زاینده رود حتی نمی توانسته در فاصله ۶ متری مادی نیاصرم یا رودخانه، سطح آب را بالا بیاورد ، بنابراین انتظار بیجایی است که اتفاقی در لایه‌های خاکِ منطقه حبیب آباد یا خانه اصفهان بیفتد.
این متخصص ژئوتکنیک افزود: ضریب گذردهی آب در خاکِ شنی، یک تا صد سانتی متر در ثانیه است و این میزان در خاکِ رس ۱۰ به توان منفی ۷ تا ۹ است . به عبارتی برای اینکه آب با عمق کم زاینده رود به میزان یک سانتی متر به خاک رس نفوذ کند، ۱۰ به توان ۷ ثانیه یعنی چیزی حدود ۳ تا ۴ ماه زمان می‌خواهد.
وی یادآور شد: متاسفانه آب را از آبخوان برداشت می کنیم و این میزان برداشت هم نمی‌تواند جایگزین بشود. وقتی که جریان آب جاری در زاینده رود مداوم باشد، تازه می توانیم بگوییم چیزی حدود ۳۰ میلیون مترمکعب آب می تواند وارد آبخوان بشود.
نادی با اشاره به اینکه جریان‌های منقطع زاینده رود و مدیریت ناصحیح بر منابع آب به مراتب شرایط فرونشست اصفهان را بدتر خواهد کرد، افزود: به طور متوسط در چهل سال گذشته، ۹۰ میلیون متر مکعب در سال اضافه برداشت آب از منابع آب زیر زمینی داشته ایم که معادل افت متوسط یک متری سطح آب زیر زمینی است.
این کارشناس تاکید کرد: عامل اصلی فرونشست، همین تراز منفی آب است، بنابراین در زمان حاضر حتی اگر رودخانه به مدت یک سال هم جاری باشد، تنها ۳۰ میلیون مترمکعب می تواند تراز مثبت بدهد و این میزان نسبت به ۳و نیم میلیارد مترمکعب بسیار ناچیز است.
نادی افزود: سال ۹۳ در منطقه ناژوان اصفهان نتایج حفاری نشان دهنده سطح آب زیر زمینی در تراز سه متر بود اما اندازه گیری مجدد تراز سطح آب زیرزمینی در سال ۱۴۰۲ در زمان جریان موقت زاینده رود نشان دهنده عمق ۲۷ متر بود. این میزان، سطح آب موضعی است و نه آبی که از چاه های فلمن برداشت می شود.
وی با بیان اینکه نمی توان با شرایط کسری آبخوان اصفهان نسبت به جریان های کوتاه مدت زاینده رود، آنهم برای کشاورزی خوشبین بود، گفت: وقتی کشاورزی را با جریان ها و نوبت های ۱۰ روزه آب گسترش بدهیم و سپس کسری آب برای آبیاری مزارع را از آب‌های زیرزمینی جبران کنیم، باید بدانیم که فرونشست زمین در اصفهان تداوم پیدا خواهد کرد.
نادی یادآور شد: نکته مهم اینکه، عاملِ اصلی فرونشست، افتِ سطح آب زیر زمینی است. تداوم افت سطح آب زیر زمینی نه تنها به معنای تداوم فرونشست بلکه استقبال از خطرات بزرگتری همچون از دست دادن منابع آب زیر زمینی ، افت شدید سطح زیر کشت ، کاهش امنیت غذایی ، افزایش ریز گرد ناشی از کاهش سطح زیر کشت و رها شدن زمین های کشاورزی و ازبین رفتن محیط زیست خواهد بود .
وی افزود: لازم است برای تداوم زندگی و توسعه پایدار به فکر نگهداری از منابع طبیعی از جمله منابع آب سطحی و آب زیر زمینی باشیم. لازمه نگهداری از منابع محدود آب، سرمایه گذاری زیاد در خصوص افزایش بهره وری و تغییر الگوی زندگی با تغییر در آموزش کار آمد است.
به گزارش ایرنا، سازمان نقشه برداری کشور در سال ۹۸ اعلام کرد حداکثر نرخ فرونشست با استفاده از تصایر ماهواره ای در دشت اصفهان اصفهان۱۸.۴ ساتی متر است اما سازمان زمین شناسی خرداد ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۱ با ابزار دقیقِ جی پی اس با خطای یک میلی‌متر،میزان فرونشست اصفهان را ۱۵ سانتی متر اعلام کرده است که این اعداد و ارقام نگران کننده است.
اصفهان تنها شهری است که فرونشست به دل آن نفوذ کرده و به گفته کارشناسان، این موضوع ریسک پذیری این خطه را بیشتر کرده است.
کارشناسان تنها راهکار جلوگیری از پیشرفت فرونشست را جاری شدن مداوم زاینده‌رود و کاهش برداشت آب های زیرزمینی دشت" اصفهان برخوار " می‌دانند؛ اتفاقی که هرچقدر به تعویق بیفتد با مشکلاتی نظیر تهدید سازه‌های شهری، ساختمان‌ها، خطوط انتقال نیرو و سایر موارد، جمعیت ۲ و نیم میلیون نفری شهر اصفهان را تهدید خواهد کرد.
فرونشست یک پدیده زیست محیطی به معنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به دلیل تراکم موارد زیرسطحی است؛ برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب که به دنبال توسعه صنعت و کشاورزی در اصفهان رخ داده از دلایل اصلی فرونشست به شمار می‌رود.
تهدید و آسیب‌های جبران‌ناپذیر سازه‌ها، تاسیسات شهری، خطوط انتقال نیرو و ساختمان‌ها از جمله نگرانی‌های کارشناسان برای آینده پیش‌روی اصفهان بر اثر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است.
