انتقاد کردن چیست و روش صحیح انتقاد از دیگران و رفتار با انتقاد دیگران چگونه باشد؟

مجموعه: برای زندگی بهتر

رفتار با انتقاد دیگران

چگونه انتقاد کنیم و چگونه با انتقادات دیگران برخورد کنیم؟

چنانچه فردی را دوست داشته باشید و در او اشکالی را ببینید که احساس کنید می‌تواند آن را رفع کند و با همین اصلاح رفتاری زندگی خود را بهبود بخشد، در اصل شما با انتقاد خود به او لطف نموده‌اید. بنابراین چنانچه از شما انتقاد شد در برابرش جبهه نگیرید و ناراحت نشوید. انتقادی که شما را به کمال نزدیک‌تر کند و سبب شود در زندگی پیشرفت کنید، مثل هدیه‌ای است که از ته دل به شما اعطا شده است. 

انتقاد کردن چیست

انتقاد چیست ؟

در ابتدا ببینیم واژه انتقاد به چه معناست. در فرهنگ معین چند معنی برای انتقاد آمده است:خالص کردن، جدا کردن خوب از بد، خرده گرفتن . همان‌ گونه که می‌بینیم انتقاد چند معنی د ارد، اما اصلی‌ترین و شاید مهم‌ترین معنیی آن خالص کردن و جداکردن خوب از بد است. وقتی که فردی را نقد می‌کنید در حقیقت به طور دقیق او را بررسی نموده‌اید، خوب و بد او را از هم جدا می‌کنید و تلاش می کنید تا با نشان‌دادن بدی‌ها و دادن راه‌حل، در رفع کردن آن‌ها کمک کنید.

ولی انتقادکردن قوانین خود را دارد و هر نوع انتقادی درست نیست. اگر در ابتدای متن دقت کنید، بر سازندگی انتقاد تاکید شد. انتقادهایی هم داریم که به صورت مخرب انجام می‌شوند و خورد کننده روح هستند. گاهی اوقات تصمیم اینکه کجا و چه موقع باید از فردی انتقاد کرد و آیا انتقاد ما جایز و درست است، سخت می‌شود. در این مقاله شما را با انتقاد و انواع آن آشنا خواهم کرد و توصیه‌های کاربردی ارائه داده می‌شود تا بتوانید به درستی و موثر از دیگران انتقاد کنید.اما انتقادکردن راه و رسم خود را دارد و هر نوع انتقادی جایز نیست.

دو نوع انتقاد داریم  انتقادهای سازنده و انتقادهای مخرب. بعضی وقتها تصمیم اینکه کجا و چه وقت باید از کسی انتقاد کرد و آیا انتقاد ما صحیح است، دشوار می‌شود. ما شما را با انواع انتقاد آشنا میکنیم و اینکه چگونه به درستی و موثر از دیگران انتقاد کنید.

انواع انتقاد

انواع انتقاد

انتقاد سازنده

در این انتقاد شخص تلاش می‌کند تا اشکالاتی را که می بیند را با دادن راه‌حل‌های موثر، به طرف مقابل بگوید. نخستین خصوصیت انتقاد سازنده این است که تنها اشکالات را بیان نکنید. دومین خصوصیت این نوع انتقاد، شیوه انجام آن است. اینکه به‌ طوری انتقاد کنید که شخص در مقابل آن جبهه نگیرد. سخنی با محبت و مثبت از خصوصیتهای انتقاد سازنده است. در این نوع از انتقاد به اعتماد به نفس فرد مقابل آسیبی نمی رسد و شخص محکم تر برای برطرف کردن عیبهای خود قدم برمی دارد.

انتقاد مخرب

در این نوع از انتقاد شخص با خشونت و بعضی اوقات در زمان نامناسب، انتقاد خود را بیان می‌کند. از سوی دیگر تنها عیب‌ها و اشکالات شخص دیگر را به او میگوید به جای اینکه راه کار صحیح و عملی در اختیارش بگذارد. امکان دارد انتقاد کننده مقصود بدی از این کار نداشته باشد اما با روش اشتباهی که انتقاد کند سبب دلخوری و بعضی وقتها از بین رفتن اعتماد به نفس طرف روبرو شود. این نوع انتقاد امکان دارد بسیار آسان تبدیل به عیب‌جویی گردد و سبب می‌شود تا به روابط دو طرف آسیب وارد شود.

چگونه با انتقادات دیگران برخورد کنیم؟

با اينکه انتقاد مي‌تواند ناراحت ‌کننده باشد و روحيه را ضعيف کند، ولی مي‌توان از دید مثبت نیز به آن نگاه کرد: انتقاد علامت صداقت طرف‌ روبرو است و مي‌تواند ما را به سوی راهی بهتر راهنمايي کند. انتقاد مي‌تواند فرصتي براي پيشرفت باشد.

برای بالا بردن روحیه انتقاد پذیری در خود می توانید کارهای زیر را انجام دهید:

سریع پاسخ ندهید

به سرعت و بدون فکر پاسخ دادن، اشتباه‌ترین رفتاری است که می‌توانید در برابر انتقاد دیگران انجام دهید. زود پاسخ دادن سبب می‌شود چیزهایی بگوییم که بعدا از گفتن آن ها پشیمان بشویم. برای تحلیل و جمع بندی افکار خود قدری زمان بگذارید. چنانچه پیام یا ایمیلی دارای انتقاد به دستتان رسید سریع گزینه‌ی ریپلای را انتخاب نکنید و بعد از به دست آوردن آرامش و تجزیه تحلیل صحیح مبادرت به جواب دادن کنید. چنانچه حضوری و در مقابل مورد انتقاد قرار گرفته اید، و فکر می‌کنید بیش از چند دقیقه احتیاج به فکر کردن دارید این را بگویید و بخواهید که به شما زمان فکر کردن در این مورد بدهند.

منفي را به مثبت تبديل کنيد

يکي از راههای موفقيت در هر چيز اين است که نکات مثبت هر چيزي که دیگران آن را منفي مي‌بينند را ببينيد. بيماري سبب مي‌شود از برنامه ورزشيتان جا بمانيد؟ اين مي‌تواند يک استراحت مناسب باشد. از کارتان خسته شده‌ ايد؟ مي‌تواند زمانی باشد براي نگرش مجدد به زندگيتان و جستجوی يک کار بهتر.

با انتقاد نیز بايد همين گونه رفتار کنيد، بايد نکات مثبت آن را ببينيد. شايد به نظر بي ‌ادبانه و توهين ‌آميز بيايد ولی در بیشتر انتقادات، نکته مثبتي نیز وجود دارد و باعث پيشرفت می شود.

بدون پيشرفت در زندگي به سکون مي‌رسيم. پيشرفت بنیان حياتي زندگي است.

بعضی وقتها اشخاص چون روز بدي را داشته ‌اند شما را به باد انتقاد می گیرند ولی هميشه هم اين گونه نيست. بعضی وقتها در انتقادات حقایق مثبتي وجود دارد.

چگونه با انتقادات دیگران برخورد کنیم

رفتارتان را عوض کنید

به انتقاد به عنوان فرصتی برای آموختن و بهتر شدن نگاه کنید. شخصی که از شما انتقاد می‌کند اغلب دوست دارد کار شما بهتر شود. به طور صحیح با این موقعیت برخورد کنید و از شخص مقابل تشکر کنید که برای کمک به شما زمان گذاشته است. با این کار در مقابل دفاع کردن از خود ، استقامت می‌کنید.

از انتقادگرتان تشکر کنيد

حتي چنانچه کسی با بي ‌ادبي و توهين از شما انتقاد کرد، از او تشکر کنيد. امکان دارد روز بدي را داشته است يا شايد کاملا آدم منفي باشد. ولی با همه اين حرف‌ها، رفتار و قدرداني شما آنها را خلع سلاح مي‌کند.

حتي چنانچه منتقد تشکر شما را به روشی مثبت دريافت نکند، باز هم براي خودتان بهتر است. اين راهي است که به خودتان گوشزد می کنید که انتقاد چيز خوبي برايتان بوده و با اين کار مي‌توانيد مهربانی و تواضع داشته باشيد.

از انتقادات درس بگيريد

پس از اينکه با ديدي مثبت انتقادات نگاه کردید و از منتقدتان تشکر کرديد، سر کار قبلتان بازنگرديد. بايد براي پيشرفت کوشش کنيد.

اين موضوع براي خیلی ها خيلي دشوار است زیرا اغلب فکر مي‌کنند هميشه حق با آنهاست. ولی هيچ ‌کس نيست که هميشه حق با او باشد. در حقیقت امکان دارد شما اشتباه کرده باشيد و حق با فرد انتقاد کننده باشد. بنابراین بايد ببينيد که آيا مي‌توانيد چيزي را در خودتان جوری عوض کنید که به سوی مثبت برود.

شما بايد فرد بهتري باشيد

خيلي مواقع انتقاد را يک حمله شخصي و توهين فکر مي‌کنيم. ولی اينگونه نيست. البته امکان دارد بعضی وقتها اين گونه باشد اما نبايد آنرا اين گونه تصور کنيم. انتقاد را بايد انتقاد بر رفتارمان برداشت کنيم نه انتقاد بر خودمان به عنوان يک شخص. چنانچه اينکار را بکنيد، ديگر احساسي به آن انتقاد نظر نخواهيد کرد و نکات مثبت آن را خواهيد ديد.

ولی کاري که بیشتر ما مي‌کنيم اين است که انتقاد را يک حمله شخصي گمان کرده و با حمله به آن عکس العمل مي‌دهيم. "من اجازه نمي دهم کسي با من اينگونه صحبت کند." به خصوص اگر اين انتقاد در جمع صورت گرفته باشد.

چنانچه بتوانيد در مقابل آن حمله آرامش خود را حفظ نمایید و با ادب و احترام به آن انتقاد واکنش دهيد، آنوقت مي‌توانيد فرد بهتري باشيد. و اين کار دو فايده دارد:

ديگران تحسينتان خواهند کرد و تصور بهتري درمورد شما دارند. به خصوص اگر واکنشتان مثبت باشد و بسیار خوب با انتقاد برخورد نموده باشيد.

خودتان حس بهتري نسبت به خودتان پيدا مي‌کنيد. با شرکت در يک حمله شخصي خودمان را زشت نشان خواهيم داد ولی چنانچه بتوانيم خودمان را بالاتر از آن جایگاه نگه داريم، احساس خوبي نسبت به آنچه هستيم پيدا مي‌کنيم و اين بهترين و بالاترين منفعت است.

چگونه انتقاد کنیم

چگونه انتقاد کنیم ؟

وقتی که بدانیم انتقاد کردن نیاز است

پیش از اینکه آغاز به انتقاد از کسی بکنید از خود سؤال کنید که چرا می‌خواهید این کار را انجام دهید و انتقاد شما چه نیازی است؟ آیا هدفتان از این کار رشد و پیشرفت آن فرد است یا با این کار می‌خواهید خشم و ناراحتی خود را خالی کنید؟ قدری صبر قبل از انتقاد کردن، سبب می‌شود شتاب زده اقدام نکنید و کنترل بیشتری روی رفتار خود داشته باشید.

انتخاب زمان مناسب برای انتقاد کردن

یک اصل خیلی مهم در انتقاد کردن این است که وقت مناسبی را برای این کار انتخاب کنید. انتقاد کردن وقتی که شخص مقابل وضعیت روانی خوبی ندارد، نه تنها اثری ندارد بلکه حتی اگر به بهترین شکل گفته شود هم به سوءتفاهم می‌انجامد و به احتمال زیاد شخص مقابل آن را نوعی تهدید شخصی تلقی می‌کند. در نهایت همیشه سعی کنید موقعیت را به درستی بسنجید و ببینید آیا فردی که می‌خواهید از او انتقاد کنید از نظر روانی آمادگی دارد یا خیر.

در جمع انتقاد نکنید

انتقاد از یک نفر در بین جمع، اغلب به به وجود آوردن احساس حقارت ـ و لااقل احساس خجالت زدگی ـ در فردی می‌شود که از او انتقاد می‌کنید. چنین انتقادهایی در بیشتر وقتها سبب آزردگی می‌شوند و نتیجه خوبی خواهد داشت ولی انتقادهایی که در تنهایی انجام می‌شوند، نشان دهنده حسن نیت انتقاد کننده‌اند و بیشتر سازنده خواهد بود.

روی رفتار شخص تمرکز کنید، نه روی خود شخص

انتقاد مستقیم از شخصیت یک فرد، حس ناخوشایندی به او می‌دهد و هیچ تغییر مثبتی نخواهد کرد. چنانچه می‌خواهید رفتار اشتباهی را به فردی گوشزد کنید، تنها درباره آن رفتار حرف بزنید و همه ابعاد شخصیت فرد را زیر سوال نبرید.

چگونه از دیگران انتقاد کنیم

نخست از خوبی های فرد بگویید

از خوبی های اشخاص گفتن راه حل خیلی خوبی برای جلب محبت شخص مقابل می باشد و شما با این کار طرف مقابلتان را آماده برای شنیدن انتقاد می کنید . فراموش نکنید هیچ کس بی عیب نیست و در همین طور هیچ کس آنقدر بد نیست که همه خصوصیتها و نقاط مثبت آن فدای نقطه ضعف هاش گردد .

همه انسان ها نقاط مثبتی دارند که سبب می گردد بیشتر به چشم بیایند و در دل دیگران جای پیدا کنند. برای اینکه بتوانید یک انتقاد اصولی و سازنده داشته باشید، اول از خوبی ها و خصوصیت های مثبت فرد بگویید. بگذارید تا طرف مقابل این حس را داشته باشد که برای شما فرد با ارزشی هست و اطمینان پیدا کند که جز کمک کردن به او هیچ نیّت دیگری ندارید.

فراموش نکنید که این حس سبب به وجود آوردن حال خوبی در او خواهد شد و همین گونه این فرصت را ایجاد میکند که انتقاد شما به بهترین حالت ممکن در وجود او نشسته و به صحبت شما گوش کند. شما باید مانند آب نرم خو باشید تا حتی در دل سنگ نیز اثر بگذارید.

از قیاس کردن خودداری کنید 

چنانچه مزایای رفتاری و گفتاری یک فرد دیگر را به رخ طرف مقابل‌تان بکشید، اغلب اثر انتقادتان برعکس می‌شود. از هر گونه مقایسه‌ای که باعث حقارت شخص انتقاد شونده می‌شود، خودداری کنید. این کار، سازندگی انتقادتان را معیوب می‌کند ولی مقایسه‌هایی که طرف مقابل‌تان در آنها دست بالا را خواهد داشت، مناسب اند و حسن نیت شما را به فرد انتقادشونده انتقال می دهد.

نصیحت نکنید

در انتقاد کردن اصلا نیازی به نصیحت کردن و پند دادن نیست. انتقاد کردن نوعی راهکار است که در جای خود، شیوه صحیح را به فرد نشان می دهد. شما با نصیحت کردن تنها اوضاع را بدتر کرده و به طرف مقابل احساس بدی را انتقال می دهید.

پس در انتقاد کردن موشکافانه رفتار کنید. برای این کار باید از دانایی بالایی برخوردار باشید چون هر کسی انتقادپذیر نیست و هر فردی نمی تواند انتقاد سازنده انجام دهد.

گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته