توبه حضرت آدم (ع) و پیام های آن

مجموعه: متفرقه دینی

توبه حضرت آدم (ع) و پیام های آن

توبه حضرت آدم (ع) چیست و چه درس هایی به ما می دهد ؟

توبه حضرت آدم، یکی از مهم ترین وقایع در تاریخ بشریت است. این واقعه، نشان دهنده رحمت و مغفرت خداوند متعال نسبت به بندگانش است. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف این واقعه از جمله عوامل، مراحل و نتایج آن خواهیم پرداخت.

زمینه های توبه حضرت آدم :

خداوند متعال، حضرت آدم را به عنوان خلیفه خود بر روی زمین آفرید و به او نعمت های فراوانی ارزانی داشت. حضرت آدم علیه السلام، در بهشت، از نعمت های فراوانی برخوردار بود. او از نعمت علم و معرفت، و همچنین، از نعمت قرب به خداوند بهره مند بود. خداوند به حضرت آدم و همسرش، حوا، دستور داد که از درخت ممنوعه نخورند. اما شیطان با وسوسه گری، موجب شد که آن ها از این دستور سرپیچی کنند و از درخت ممنوعه بخورند و خداوند آن ها را از بهشت بیرون راند.

توبه حضرت آدم :

پس از آنکه حضرت آدم و حوا از بهشت بیرون رانده شد، متوجه اشتباه خود شد و به سوی خدا توبه کرد. او با ندامت و پشیمانی، از خداوند طلب آمرزش کرد. آدم پس از اینکه از بهشت اخراج شد و به زمین فرود آمد، چهل روز به سجده افتاد و از فراق بهشت گریه کرد و آنقدر نالید و با کلماتی که از خدا یاد گرفت توبه کرد. گویند که این کلمات که توبه آدم و حوا بود، همان تمسک جستن به حق پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و امام حسن مجتبی علیه السلام و امام حسین علیه السلام بود.

در روایات بسیاری، از امامان نور علیه السلام نقل شده است که آدم به هنگام ندامت و بازگشت به سوی خدا، نامهای بزرگ و پرشکوهی را بر عرش نگریست و از حقیقت آنها پرسید. پیام آمد که: اینها نامهای محبوب ترین و برترین بندگان خداست. و این نامها عبارتند از: محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین. و آدم پس از آموختن نام آنان و آگاهی از منزلت رفیعشان در بارگاه خدا، به آن شایسته ترینها توسل جست.

چگونگی توبه حضرت آدم :

خداوند در قرآن کریم به این کلمات و نقش آنها در پذیرش توبه حضرت آدم اشاره کرده و فرموده است: فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ‏ (بقره/۳۷) سپس آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت کرد.

در کتاب های تفسیری، چگونگی توبه آدم (ع) به شکل های گوناگونی ذکر شده است که شیخ طوسی و مکارم شیرازی برآنند که احتمال درستی همه آن احتمالات وجود دارد و ناسازگاری میان آنها نیست. بر اساس معنای ظاهری آیه «فَتَلَقَّیٰ آدَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ؛ سپس آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت نمود و [خدا] بر او ببخشود. آری او[است که] توبه پذیر مهربان است»،(سوره توبه آیه 37)

حضرت آدم (ع) با استفاده از کلماتی که خداوند به او القاء نمود، توبه کرد. احتمالات مختلفی در تفسیر واژه «کلمات» بیان شده است:

چنانکه ناصر مکارم شیرازی در تفسیر نمونه آورده است، این «کلمات» همان تعابیر وارد شده در آیه 23 سوره اعراف («قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ؛ گفتند پروردگارا ما بر خویشتن ستم کردیم و اگر بر ما نبخشایی و به ما رحم نکنی مسلماً از زیانکاران خواهیم بود») است.

از امام باقر (ع) نقل است که منظور از کلمات، این دعا و نیایش است:

اللّهم لا إله إلّا أنت، سبحانک و بحمدک، ربّ إنّی ظلمت نفسی فاغفر لی، إنّک خیر الغافرین. اللّهم لا إله إلّا أنت، سبحانک و بحمدک، ربّ إنّی ظلمت نفسی فارحمنی إنّک خیر الراحمین. اللّهم لا إله إلّا أنت، سبحانک و بحمدک، ربّ إنّی ظلمت نفسی فتب عَلیّ إنّک أنت التوّاب الرحیم.

در روایات بسیار دیگری تلقین «کلمات»، به تعلیم نام های حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) تفسیر شده که آدم (ع) با توسل به این نام ها از خداوند تقاضای بخشش نمود. سیوطی از مفسران اهل سنت نیز چنین روایتی را از پیامبر اسلام (ص) نقل کرده است. جعفر سبحانی، از فقیهان و مفسران معاصر شیعه، با تمسک به این روایات، بر مشروعیت توسل استدلال کرده است.

علامه طباطبایی، معتقد است آدم (ع) با خوردن میوه ممنوعه، به زندگی سخت دنیایی که نسیان خدا را در پی داشت مبتلا شد و با توبه کردن از خداوند درخواست جبران آن خسارت را نمود‏ و خدا برای جبران آن، دین را تشریع فرمود.

کلماتی که باعث قبولی توبه حضرت آدم (ع) شد :

قرآن دو دعا از حضرت آدم (ع) نقل می کند. یکی در سوره بقره است که می فرماید: «فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ». بعد از آن که حضرت آدم از آن شجره ممنوعه ارتزاق کردند و آن مسائل پیش آمد. در روایات دارد که جبرئیل امین آمد به حضرت آدم کلماتی را آموخت. گفت خدا را این گونه قسم بده؛ بگو: «اللهم اِنّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ إِلَّا اَن تَغفِرَ لی» خدایا تو را به حق این پنج نور مقدس که نام بردم قسم می دهم که جز این نباشد که مرا بیامرزی. با این حرف که زد، «فَتَابَ عَلَيْهِ» خداوند بر او لطف کرد و خطای او را مورد عفو قرار داد که «إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» خداوند بسیار توبه کننده و مهربان است.

در روایت آمده است آیه 37 سوره بقره، در تفاسیر روایی مثل نور الثقلین و تفسیر برهان آمده است. البته یک تعبیر دیگری هم در روایات شده. کلمات را بعضی از روایات، انوار مقدس پنج تن (ع) گرفته اند و این ها در صلب آدم قرار گرفت و به خاطر آن ها خداوند بر آدم نظر کرد.

عوامل توبه حضرت آدم :

عوامل مختلفی در توبه حضرت آدم نقش داشتند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

وجدان اخلاقی: حضرت آدم، به عنوان اولین انسان، دارای وجدان اخلاقی بود. او با خوردن میوه ممنوعه، مرتکب عملی خلاف وجدان خود شد و این امر، باعث عذاب وجدان و پشیمانی او شد.

تذکر جبرئیل: جبرئیل، فرشته مقرب خداوند، پس از خروج حضرت آدم و حوا از بهشت، به آنها مژده داد که خداوند توبه آنها را خواهد پذیرفت. این سخن، امید و آرامش را به قلب حضرت آدم بازگرداند.

دعا و راز و نیاز: حضرت آدم، پس از پشیمانی، به درگاه خداوند توسل جست و با دلی شکسته، از او طلب آمرزش کرد. این دعا و راز و نیاز، زمینه پذیرش توبه او را فراهم کرد.

مراحل توبه حضرت آدم :

توبه حضرت آدم، مراحل مختلفی را طی کرد. این مراحل عبارتند از:

اعتراف به گناه: اولین گام در توبه، اعتراف به گناه است. حضرت آدم، پس از خوردن میوه ممنوعه، به گناه خود اعتراف کرد و گفت: «پروردگارا! ما بر خود ستم کردیم و اگر تو ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود.»

طلب آمرزش: پس از اعتراف به گناه، باید از خداوند طلب آمرزش کرد. حضرت آدم، پس از اعتراف به گناه، از خداوند طلب آمرزش کرد و گفت: «پروردگارا! تو را به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین، از تو می خواهم که مرا ببخشی.»

تصمیم به ترک گناه: توبه واقعی، باید با تصمیم جدی به ترک گناه همراه باشد. حضرت آدم، پس از توبه، تصمیم گرفت که دیگر مرتکب گناه نشود.

توبه حضرت آدم به چه صورت بود

پیام های توبه حضرت آدم :

توبه حضرت آدم، پیام های مهمی برای انسان ها دارد. از جمله این پیام ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

رحمت و آمرزش بی پایان خداوند متعال :

پذیرش توبه حضرت آدم، نشان دهنده رحمت و آمرزش بی پایان خداوند متعال است. خداوند متعال، توبه حضرت آدم را پذیرفت، در حالی که او مرتکب گناه بزرگی شده بود. این امر، نشان می دهد که خداوند متعال، همیشه آماده پذیرش توبه بندگان خود است. این امر، نشان دهنده رحمت و مغفرت خداوند متعال نسبت به بندگانش است.

اهمیت توبه :

توبه حضرت آدم، اهمیت توبه را به انسان ها یادآوری می کند. هر انسانی ممکن است مرتکب خطا و گناه شود. اما مهم این است که انسان، پس از ارتکاب گناه، توبه کند و از خداوند متعال طلب آمرزش نماید. توبه، یکی از مهم ترین عبادت های دینی است. توبه، انسان را از گناه پاک می کند و او را به سوی خداوند نزدیک می کند.

ضرورت بازگشت به مسیر حق :

توبه حضرت آدم، اهمیت بازگشت به مسیر حق را به انسان ها یادآوری می کند. انسان پس از ارتکاب گناه، با توبه و پشیمانی باید از مسیر گناه دور شود و به مسیر حق بازگردد.

آغاز رسالت حضرت آدم :

توبه حضرت آدم، آغاز رسالت او نیز بود. خداوند، پس از پذیرش توبه حضرت آدم، او را به پیامبری برگزید و او را مأمور به هدایت انسان ها کرد.

درس هایی که توبه حضرت آدم به ما می دهد :

توبه حضرت آدم، درس های مهمی برای ما دارد. از جمله این درس ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

همه انسان ها، خطاکار هستند: حضرت آدم، اولین انسان و پیامبر بود، اما او نیز مرتکب خطا شد. این امر نشان می دهد که همه انسان ها، خطاکار هستند و باید همیشه آماده توبه باشند.

توبه، همیشه مورد قبول خداوند است: خداوند، توبه همه انسان ها را، به شرطی که از صمیم قلب باشد، می پذیرد. این امر، نشان دهنده رحمت و مغفرت خداوند متعال است.

توبه، زمینه رشد و تعالی انسان را فراهم می کند: توبه، انسان را از گناه پاک می کند و زمینه رشد و تعالی او را فراهم می کند.

این واقعه، نشان دهنده رحمت و مغفرت خداوند متعال نسبت به بندگانش است و درس های مهمی برای ما دارد.

نتیجه :

توبه حضرت آدم یکی از مهم ترین وقایع در تاریخ بشریت است. داستان توبه آدم گواهی بر ظرفیت انسان برای تغییر و قدرت پایدار رحمت الهی است. این به ما یادآوری می کند که حتی زمانی که زمین می خوریم، بخشش از طریق پشیمانی واقعی و بازگشت صادقانه به سوی خدا امکان پذیر است. این واقعه، نشان دهنده رحمت و آمرزش بی پایان خداوند متعال به بندگانش است و درس های مهمی برای ما دارد.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته