قاعدگی چه قاعده ای دارد؟

مجموعه: بهداشت بانوان

قاعدگی چه قاعده ای دارد؟
«از شروع یك قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی یک سیکل قاعدگی محسوب می‌‌شود. این مدت معمولا 28 روز است ولی کمی این‌طرف‌تر یا آن‌طرف‌تر نباید باعث نگرانی خانم‌ها شود چون این عدد در همه خانم‌ها ثابت نیست.» اینها بخشی از گفته‌های دکتر افتخار، متخصص بیماری‌های زنان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران بود که باب گفت‌وگو درباره علل اختلال قاعدگی باز کرد.

اغلب دختر خانم‌هایی که به تازگی عادت ماهیانه‌شان شروع شده، مدام برای بی‌نظمی قاعدگی‌شان به پزشک مراجعه می‌کنند. علت چیست؟
برای شروع عادت ماهیانه در یک دختر خانم جوان ابتدا پالس‌هایی از مغز به غده‌هیپوفیز مخابره می‌شود تا هورمونی به نام اف‌اس‌اچ و ال‌اچ ترشح شود. این هورمون‌ها به تخمدان رسیده و باعث رشد فولیکول می‌شوند، فولیکول‌ها نهایتا تخمک آزاد می‌کنند و چرخه شکل می‌گیرد اما در خانم‌های جوان این چرخه به خوبی عمل نمی‌کند به همین دلیل خانم‌های جوان معمولا در 4 سال اول قاعدگی‌شان بی‌نظمی قاعدگی دارند که به مرور و با افزایش سن برطرف می‌شود، پس این مساله جای نگرانی ندارد. البته باید توجه داشت که بعضی از خانم‌های جوان، ممکن است خونریزی بیش از حدی داشته باشند که می‌تواند نشان از یک بیماری انعقادی باشد. این بیماری در بیشتر موارد با اولین خونریزی خانم آشکار می‎شود.

علت تقدم و تاخر زیاد در قاعدگی چیست؟
اگر فواصل بین دو قاعدگی از 24 روز کمتر باشد در اصطلاح علمی پلی‌منوره (تعداد زیاد سیکل‌ها در طول سال) و اگر از 37 روز بیشتر باشد الیگومنوره (کاهش سیکل‌ها در طول سال) نام دارد. شایع‌ترین علت پلی‌منوره یا الیگومنوره اختلال‌های تخمک‌گذاری است. پلی‌منوره را در خانم‌هایی که نزدیک سنین یائسگی هستند، بیشتر می‌بینیم.

الیگومنوره نیز در افرادی که اختلال در ترشح پرولاکتین دارند (هورمون پرولاکتین در شیردهی ترشح می‌شود.) و مبتلا به نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک هستند بیشتر می‌بینیم. موارد گفته‌شده فیزیولوژیک هستند ولی عوامل دیگری هم در بی‌نظمی‌های قاعدگی وجود دارند که می‌توانند قاعدگی را از نظم خارج کنند. کاهش وزن شدید، ورزش به شکل حرفه‌ای، چاقی زیاد، اضطراب و استرس و ابتلا به دیابت باعث الیگومنوره و گاهی هم پلی‌منوره می‌شود.

البته اوایل ممکن است فاصله قاعدگی‌ها کم باشد ولی بعد فاصله‌ها بسیار نامنظم، طولانی و خونریزی هم زیاد می‌شود. البته مهم‌ترین علت تاخیر در خانمی که همسر دارد و در سن باروری است، وجود بارداری است. بنابراین همیشه اولین اقدام برای خانم‌هایی که با تاخیر در قاعدگی به پزشک مراجعه می‌کنند درخواست آزمایش خون برای تشخیص بارداری است.

بی‌نظمی فاصله‌ای در قاعدگی چه عوارضی دارد؟
این افراد حتما باید تحت‌نظر پزشک باشند چون ادامه بی‌نظمی‌های قاعدگی خطر سرطان آندومتر (لایه سطحی رحم) رحم را بیشتر می‌کند. اغلب مواقع تخمک‌گذاری وجود ندارد وقتی تخمک‌گذاری نیست، لایه داخل رحم رشد بی‌رویه‌ای می‌كند و هورمون پروژسترون که یک هورمون محافظ برای آندومتر است و از رشد نامنظم آن هم جلوگیری می‌کند، وجود ندارد. رشد بی‌رویه آندومتر باعث اختلالی به نام «هیپرپلازی» در رحم می‌شود که اگر به شکل مزمن ادامه یابد به سرطان تبدیل خواهد شد.

درمان این عارضه چیست؟
برای درمان باید مشکل اصلی یافت شود، مثلا اگر بیمار نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک دارد، باید بیمار تحت درمان باشد، دارو مصرف کند و وزن خود را پایین بیاورد (چربی‌های بدن هم هورمون‌های جنسی ترشح می‌کنند) چون اغلب دیده می‌شود با کاهش وزن از شدت بیماری به طور چشمگیری کاسته می‌شود. علت افزایش هورمون پرولاکتین باید مشخص شود و دیابت کنترل شود. وقتی ثابت می‌شود پروژسترون خون کسی پایین است با تجویز پروژسترون تزریقی یا خوراکی می‌توان بی‌نظمی را اصلاح کرد.

اختلال‌های قاعدگی در زنان راه‌حل دارد و خانم‌ها نباید با تاخیر به پزشک مراجعه کنند. گاهی زنان در سنین یائسگی تصور می‌کنند که خونریزی زیاد طبیعی است و متاسفانه وقتی مراجعه می‌کنند که هموگلوبین خون در اثر خونریزی به شدت افت کرده است.

آیا احتمال ناباروری در این خانم‌ها بیشتر است؟
وقتی خانمی به ما مراجعه می‌کند و قصد بارداری دارد، اولین سوال ما درباره منظم‌بودن عادت‌های ماهیانه است. اگر جواب مثبت بود تقریبا مطمئن می‌شویم که باردار خواهد شد چون اختلال‌های قاعدگی به احتمال بسیار زیاد با اختلال‌های تخمک‌گذاری همراه هستند که باروری را با مشکل روبرو می‌کنند.

خطر مصرف خودسرانه قرص ضدبارداری
عادت ماهیانه یک پدیده فیزیولوژیک است و به‌هیچ‌وجه نباید جلوی آن با خوردن قرص‌های هورمونی گرفته شود. گاهی بیماران برای رفتن به مسافرت به خصوص حج از پزشک درخواست می‌کنند تا دارویی تجویز کند که خونریزی ماهیانه‌شان در طول سفر را به تعویق بیندازد و حتی خودشان شروع به استفاده از قرص‌های ضدبارداری می‌کنند.

خانم‌هایی که به عربستان سفر می‌کنند، اغلب سن بالایی دارند و گرم بودن هوا، راه رفتن زیاد و در دسترس نبودن مایع به اندازه کافی و عرق‌کردن باعث غلیظ‌تر شدن خون می‌شود. از طرفی قرص‌های ضدبارداری نیز خطر لخته‌شدن خون را بیشتر می‌کند و همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند و باعث لخته شدن خون در اندام تحتانی یا مغز می‌شوند، بنابراین جلوگیری از خونریزی با استفاده از دارو برای هیچ خانمی توصیه نمی‌شود.
منبع : هفته نامه سلامت
سیمرغ