آشنایی با قوانین و مجازات خیانت در امانت

مجموعه: نکات و قوانین حقوقی

مجازات خیانت در امانت 

خیانت در امانت و جزئیات قانونی آن در قانون ایران 

خیانت به معنی نقض عهد و پیمان شکنی است و خیانت در امانت به معنی این است که شخصی که چیزی ارزشمند نزد او به امانت گذاشته اید ، در نگهداری آن کوتاهی کرده یا بدون اجازه صاحب مال از آن استفاده کند یا این که آن را معیوب کرده و از بین ببرد. 

از نظر قانونی ، خیانت در امانت از جمله جرایم مالی علیه اموال و مالکیت است. 

از نظر قانونی امانت با عقد عاریه ، قراردادی است بین عاریه دهنده یا معیر و عاریه کننده یا مستعیر که به موجب آن یکی از طرفین عقد امانت به دیگری اجاره میدهد که از عین مالش به صورت مجانی محافظت کرده و از آن منفعت ببرد. 

مجازات خیانت در امانت

زمانی که اموال منقول یا غیر منقول مانند سفته ، چک ، قبض و نظایر آن به عنوان امانت ، رهن ، اجاره یا برای وکالت و غیره ، با اجرت یا بدون اجرت به شخصی داده شود و قرار بر این بوده که اموال و اشیا مذکور مسترد شود یا به مصرف مشخصی برسد و شخصی که اموال و اشیا نزد او بوده ، به ضرر مالکین ، آنها را استعمال ، تصاحب ، تلف یا مفقود کند به حبس بین 6 ماه تا 3 سال محکوم می شود. 

عواملی که باعث جرم خیانت در امانت می شود عبارتند از :

- استعمال : مال امانتی را برای خودش مصرف کند. 

- تصاحب : مال امانتی را تصاحب کند. 

- اتلاف : مال امانتی را از بین ببرد. 

- مفقود کردن : مال امانتی را مخفی کند یا گم کند به طوری که مالک به آن دسترسی نداشته باشد. 

ارکان جرم خیانت در امانت 

برای این که خیانت در امانت از نظر قانونی به عنوان جرم شناخته شود باید سه رکن داشته باشد:

• رکن مادی : امین یا امانت گیرنده با انجام فعل یا ترک فعلی موجب تصاحب ، اتلاف ، استعمال یا مفقود کردن امانت شده باشد و به مالک خسارت وارد کرده باشد. 

• رکن معنوی : امانت گیرنده با سوء نیت و به صورت عمدی و آگاهانه ، امانت را تصاحب ، استعمال ، اتلاف یا مفقود کرده باشد.  یعنی این اعمال را با اراده و آگاهی یا به قصد زیان رساندن به صاحب مال انجام داده باشد. 

• رکن قانونی : عمل انجام شده باید مصداق موارد بیان شده در ماده 674 قانون مجازات باشد تا به عنوان جرم خیانت در امانت شناخته شود. بارزترین این مصادیق عبارتند از :

- امانتی باید ارزش مالی داشته باشد یا ابزار کسب مال باشد و قابلیت خرید و فروش داشته باشد. 

- امانتی باید حتما توسط مالک یا نماینده قانونی او به امین سپرده شود. 

- امانتی باید از روش های قانونی و با شرط بازگرداندن به مالک یا به شرط مصرف کردن در راهی مشخص به امین سپرده شده باشد. 

انواع خیانت در امانت

انواع جرم خیانت در امانت

جرم خیانت در امانت میتواند به شکل های مختلف رخ دهد ، از جمله :

سو استفاده از ضعف نفس 

اگر از شخصی که دچار ضعف نفس یا هوی و هوس شده ، نوشته یا سندی تجاری یا غیر تجاری از قبیل چک ، سفته یا هر نوشته ای که موجب التزام او و ضررش شود ، مرتکب جرم خیانت در امانت شده و علاوه بر جبران خسارت مالی به حبس از 6 ماه تا 2 سال و جزای نقدی متناسب با تاریخ انجام جرم محکوم می شود. 

در صورتی که شخص خائن نسبت به شخض متضرر ، حق ولی بودن یا وصی و قیم بودن داشته باشد ، مجازاتش علاوه بر جبران خسارت مالی ،  3 – 7 سال زندان خواهد بود. 

سوء استفاده از مهر و امضا

اگر فردی ، چک یا هر برگه سفید امضا یا مهر خود را به دست کسی بسپارد و آن شخص سو استفاده کند ، مرتکب جرم خیانت در امانت شده  و 1 – 3 سال حبس برایش در نظر گرفته می شود. 

خیانت مستخدمین دولت در اموال و اسناد 

استفاده غیر مجاز مستخدمین دولت از وجوه نقدی ، اسناد و اوراق بها دار ، سهام یا سایر اموال متعلق به سازمان ها و موسسات دولتی به عنوان تصرف غیر قانونی محسوب می شود. متصرف علاوه بر پرداخت اجرت المثل به شلاق تا 74 ضربه محکوم می شود. 

در صورتی که فرد با ارتکاب جرم ، منفعتی کسب کرده باشد به پرداخت جزای نقدی معادل قیمت انتفاعی محکوم می شود. در مواردی که فرد به دلیل بی احتیاطی یا کم کاری باعث تضییع اموال دولتی شود یا آن ها را به مصرف برساند ، مجرم شناخته می شد. 

قانون تجارت و خیانت در امانت 

در قانون تجارت شخصی که سند تجاری مانند چک ، سفته و غیره را امانت بدهد ولی امین با این اسناد خیانت کند ، خیانت در امانت محسوب می شود. مثلا شخصی که خانه ای اجاره کرده ، چکی را به عنوان ضمانت نزد موجر بگذارد با این شرط که  بعد از تخلیه منزل موجر باید ؛ چک را بازگرداند. هر استفاده دیگری از چک ، خیانت در امانت به حساب می آید. 

در موارد یکه دلال بر خلاف وظیفه اش نسبت به طرف حساب عمل کند یا پولی بگیرد که به نفع شخصی خاص اقدام کند ، خیانت در امانت محسوب می شود. 

از آنجا که بر حسب قانون ، مدیر ، امین شرکت و امانت شرط مدیریت است ، شخصی که مرتکب خیانت در امانت شود در دوره محرومیت نمیتواند به عنوان مدیر شرکت سهامی انتخاب شود. 

اختلاس همان خیانت در امانت است که توسط کارکنان دولت انجام می شود. 

قاون انحصار وراثت و خیانت در امانت 

شخصی که دارایی متعلق به اشخال مجهول الوارث را تصرف نماید و بعد از اتمام مدت قانونی ( اموال منقول و وجه نقد ظرف 10 سال از تاریخ فوت مالک ، اموال غیر منقول ظرف 20 سال از تاریخ فوت مالک) مال تصرف شده یا منافع حاضل از آن را به دولت تسلیم نکند ، مرتکب خیانت در امانت شده.

قانون خیانت در امانت

قانون ثبت اسناد و املاک و خیانت در امانت

در موضوع وقف ، هر گاه شخصی که متولی یا نماینده پیگیری وقف است در انجام تکالیف خود کوتاهی یا تبانی کند ، مرتکب جرم خیانت در امانت شده است. در این زمینه نکاتی را باید در نظر داشته باشید :

در قانون ، خیانت در امانت دارای دو جنبه عمومی و خصوصی است و حتی اگر شاکی رضایت بدهد ، مجرم باید مجازات جرم عمومی را طی کنید. 

در صورتی که مجرم حقوقی باشد ، بعد از اثبات جرم ، مدیر موسسه یا شخص حقوقی مجازات می شود. 

اگر شخصی که امانت به او سپرده شده باشد ، سهوا امانت را تلف کند ، عملش جرم نیست ولی مسئول جبران خسارت است. 

مراحل شکایت برای خیانت در امانت

شاکی باید به دفاتر خدمات قضایی یا دادسرا مراجعه نموده و شکوائیه تنظیم کند .

در برگه شکوائیه باید مشخصات کامل شاکی ، موضوع شکایت ، محل و تاریخ انجام جرم ثبت شود . در قسمت بعدی میزان خسارت وارده به شاکی و مورد مطالبه ثبت شود. سپس دلایل وقوع جرم و مشخصات مطلعان و شاهدان نوشته شود و در پایان مشخصات کامل متهم یا مضنون ثبت گردد. 

دادسرا پرونده را بررسی نموده و در صورت نیاز به تحقیقات و مراحل تکمیل پروند ،آن را به کلانتری ارجاع می دهد و بعد از انجام تحقیقات دوباره ، پرونده به دادسرا ارسال می شود. در صورت اثبات جرم ، دادسرا کیفر خواست تنظیم نموده و همراه با مدرک و شواهد برای بررسی نهایی به دادگاه می فرستند. 

در صورت اثبات جرم در دادگاه ، حکم مجازات بر اساس قانون صادر خواهد شد. 

گردآوری : بخش علمی و آموزشی بیتوته