بدعت در اسلام: نوآوری یا انحراف؟

مجموعه: متفرقه دینی

بدعت در اسلام: نوآوری یا انحراف؟

هر آنچه باید درباره بدعت بدانید

بدعت چیست ؟

بدعت در لغت به معنای «نوآوری» و «آغاز کردن چیز جدید» است. اما در اصطلاح دینی، به هر گونه عمل، قول یا عقیده ای اطلاق می شود که در دین وجود اسلام نباشد و بعداً به آن اضافه شود.

به عبارت دیگر، بدعت هر چیزی است که در شریعت اسلام، اعم از احکام، عقاید و اخلاقیات، نظراتی که در آن پایه وجود داشته باشد و مردم آن را بر آراء و خود وضع کرده باشند.

بدعت می‌تواند هم تغییر در یکی از اعتقادات و عبادات و هم ایجاد چیزی جدید باشد. برخی مسلمانان بر این باورند که هرگونه نوآوری غیر مجاز است، ولی برخی دیگر معتقدند در طول زمان بسته به شرایط برخی تغییرات باید انجام شوند.

آیه‌ای که برای مقابله با بدعت استفاده می‌شود، آیه 3 سوره مائده است: «امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم.» لذا، بدعت به‌طور غیر مستقیم به معنی کامل‌نبودن دین تلقی می‌گردد.

ابن حجر دانشمند سنی می نویسد: «بدعت چیزی است که پس از پیامبر اسلام (ص) پدید آمده باشد و دلیلی حاکی از جواز آن، در شریعت یافت نشود، و آن چیزی که اصل و ریشه ای در دین دارد، بدعت نخواهد بود.» (فتح الباری، ج ۵، ص ۱۵۶)

در شیعه :

محمدباقر مجلسی در تعریف بدعت می‌گوید: «آنچه بعد از پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم به عنوان عقیده یا عمل دینی ارائه گردد، در حالی که درباره آن بیان خاصّی نرسیده باشد و مصداقی از یک حکم کلّی نیز به‌شمار نرود یا آنکه آن عمل صریحاً نهی شده باشد بدعت است.» این تعریف به این معناست که نوآوری باید به نام دین انجام گیرد تا بدعت تلقی گردد.

انواع بدعت :

بدعت به انواع تقسیم می شود، از جمله:

بدعت در عبادات: مانندکات اضافه کردن اذکار یا حرکات جدید به نماز، روزه یا حج.

بدعت در اعتقادات: مانند انکار برخی از اصول دین اسلام یا اضافه کردن عقاید جدید به آن.

بدعت در اخلاقیات: مانند ترویج رفتارهایی که در اسلام مذموم شمرده شده است.

عوامل پیدایش بدعت :

عوامل مختلفی در پیدایش بدعت در دین اسلام نقش داشته اند، از جمله:

جهل و ناآگاهی: عدم آگاهی کافی از احکام و تعالیم دین اسلام می تواند باعث بدعت گذاری شود.

تظاهر و تکلف: برخی افراد بدون رعایت مبانی شرعی، به طرز دلخواه خود درباره دین نوآوری می‌کنند.

دنباله روی هوا و هوس: به نفس و پیروی از شهوات می تواند انسان را به بدعت گذاری سوق دهد.

تحریف دین: دشمنان اسلام ممکن است با هدف منحرف کردن مردم از مسیر حق، به عمد در دین بدعت ایجاد کنند.

آثار و پیام های بدعت

آثار و پیام های بدعت :

بدعت گذاری در دین آثار و پیامدهای منفی متعددی دارد، از جمله:

انحراف از مسیر دین: بدعت ها مسیر دین را منحرف می کنند و کاربران را از حقیقت دور می کنند.

ایجاد تفرقه و اختلاف: بدعت ها در بین مردم تفرقه و اختلاف ایجاد می کنند.

ضعف ایمان: بدعت گذاری ایمانداران را ضعیف می کند و آنها را از رحمت الهی دور می کند.

راه های مقابله با بدعت :

برای مقابله با بدعت در دین باید کارهایی انجام شود، از جمله:

افزایش آگاهی و دانش دینی: مردم باید با مطالعه و تحقیق، آگاهی و دانش دینی خود را افزایش دهند تا در برابر بدعت ها مصون باشند.

ترویج فرهنگ مراجعه به احادیث و سیره معصومین: مردم باید در همه امور دینی خود به احادیث و سیره معصومین (ع) مراجعه کنند و از آنها پیروی کنند.

توجه به تذکرات و هشدارهای علماء و بزرگان دین: مردم باید به تذکرات و هشدارهای علماء و بزرگان دین در مورد بدعت ها توجه کنند.

امر به معروف و نهی از منکر: هر مسلمانی موظف است در برابر بدعت ها امر به معروف و نهی از منکر کند.

امام علی (ع) در خطبه 176 نهج البلاغه، درباره «بدعت» می فرمایند: «بدانید اى بندگان خدا! انسان با ایمان آنچه را سال گذشته حلال مى شمرد، امسال هم حلال مى شمرد و آنچه را سال گذشته حرام مى دانست امسال هم حرام مى داند، [بدانید] بدعت هایى را كه مردم گذارده اند آنچه را بر شما حرام شده، حلال نمى كند؛ حلال همان است كه خدا حلال كرده و حرام همان است كه خدا حرام نموده، شما امور مختلف را آزموده اید و خوب و بد را در این تجربه آموخته اید و با وضع گذشتگان پند و اندرز داده شده اید، عبرت گرفته اید و مَثَل ها براى شما زده شده و به امرى آشكار دعوت شده اید».

امام علی (ع) درباره «بدعت» و چگونگی به وجود آمدن آن می فرماید: «هیچ بدعتى ایجاد نشد، مگر این كه سنتى با آن متروك گشت. از بدعتها بپرهیزید؛ چرا كه سنت هاى ریشه دارِ پیشین اسلام، برترین امور است و بدعتها بدترین كارهاست». در واقع در اسلام هر موضوعى حكمى دارد و هر بدعتى با حکم الهی در تعارض است، پس با ظهور بدعتها احكام اصیل متروک مى شود.

جمع بندی :

بدعت در اسلام حرام و از گناهان کبیره است. بدعت یکی از خطرناک ترین انحرافات در دین اسلام است که می تواند منجر به گمراهی انسان ها شود. بدعت ها مسیر دین را منحرف می کنند، در بین افراد تفرقه و اختلاف ایجاد می کنند و ایمان آنها را ضعیف می کنند.

مردم با افزایش آگاهی و دانش دینی، ترویج فرهنگ مراجعه به احادیث و سیره معصومین، توجه به تذکرات علماء و دین بزرگان و امر به معروف و نهی از منکر، با بدعت ها را می توانند انجام دهند.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته