آشنایی با آثار سهراب سپهری

مجموعه: هنر و هنرمند

اثار سهراب سپهری

آشنایی با کتاب های سهراب سپهری

سهراب سپهری یکی از بزرگترین و معروف ترین شاعران معاصر است. سهراب طبعی لطیف داشته است. او با روحیه لطیفش اشعار نرم و زیبایی را خلق کرده است. از چنین روحیه لطیفی بر می آید که نقاشی های خوبی هم خلق شود. سهراب نقاشی توانمند بود که از این راه کسب درآمد می کرد. در این مطلب نگاهی به آثار و کتاب های سهراب سپهری خواهیم انداخت و با او آشنا می شوید.

سهراب در تاریخ 15 مهر 1307 در قم متولد شد. در آن زمان پدرش در قم کار می کرد. اما مدتی بعد به کاشان نقل مکان کردند و سهراب در آنجا بزرگ شد. شعر سهراب دلنشین است و او را به یکی از بزرگ ترین و نام آشناترین شاعران معاصر تبدیل کرده است. شعرهایش به زبان های انگلیسی، اسپانیایی، ایتالیایی ترجمه شده اند. جالب است که در کشورهای دیگر هم شعر سهراب مورد پسند واقع شده است. البته این دور از انتظار نیست. آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. شعرهای سهراب هم اینگونه هستند.

سبکش شعر و کار و زندگی خاص سهراب سپهری

سهراب سپهری، علاقه‌مند به شعر نیمایی بود و با این سبک شعر آشنایی عمیقی داشت. از این رو، اشعاری را در همین سبک خلق کرد. بسیاری او را برتر از نیما می‌دانند زیرا شعرهایش بسیار نرم و شیوا هستند و معنویت و حس و حرف‌های عرفانی و طبیعت در شعر سهراب به‌خوبی جریان دارند. او شاعری است که تصویرسازی و علاقه به طبیعت در شعرهایش بسیار مشهود است. سهراب ارتباط خود با خدا را از طریق نمادهای طبیعی نشان می‌دهد؛ به نظر می‌رسد او در هر چیزی حضور خدا را می‌بیند. در شعرهایش، او بیان می‌کند که زندگی زیبا، آبدار و ساده است و نگرانی‌ها و مشکلات انسان‌ها در زندگی را سخت می‌داند. او خدا را در پدیده‌های طبیعی می‌بیند و همه چیز برایش روح و ارزش دارند.

آثار سهراب سپهری :

فهرست آثار سهراب سپهری یک فهرست ناکامل از کارهای سهراب سپهری (۱۳۰۷–۱۳۵۹) است.

نوشته ها

کتاب ها

• در کنار چمن یا آرامگاه عشق. کاشان. ۱۳۲۶.

• مرگ رنگ. ۱۳۳۰.

• زندگی خوابها. تهران: سپهر. ۱۳۳۲.

• آوار آفتاب. تهران: شرکت سهامی افست. ۱۳۴۰.

• شرق اندوه. ۱۳۴۰.

• حجم سبز. تهران: روزن. ۱۳۴۶.

• هشت کتاب. تهران: کتابخانهٔ طهوری. ۱۳۵۶. 

• ماهی: ۱۳۵۶.

• سیار، پیروز, ویراستار (۱۳۶۹). اطاق آبی. تهران: سروش.

• ما هیچ ما نگاه

• هنوز در سفرم: شعرها و یادداشت‌های منتشرنشده از سهراب سپهری. به کوشش پریدخت سپهری. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز. ۱۳۸۰. شابک ۹۶۴-۳۲۱-۰۵۶-۱.

• جای پای دوست: گردآوری نامه‌های دوستان سهراب سپهری. به کوشش پریدخت سپهری. تهران: ذهن‌آویز. ۱۳۸۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۲۱۹-۴۵-۶.

کوتاهتر از کتاب

• «آب را . .». آرش (۷): ۱۹۳. آذر ۱۳۴۲.

• «پیغام ماهی ها». نگین (۴): ۲۷. شهریور ۱۳۴۴.

• «صدای پای آب». آرش (۱۰): ۴۷–۵۹. آبان ۱۳۴۴.

• «به باغ همسفران». آرش (۱۱): ۴۶–۴۸. تابستان ۱۳۴۵.

• «مسافر». آرش (۱۲): ۱–۲۰. آذر ۱۳۴۵.

• «... دوست ... دوست ... دوست ... دوست». آرش (۱۴): ۱۰۰–۱۰۱. بهمن ۱۳۴۶.

• «اتوبوس به سمت اندوه (مجموعه داستان کوتاه)»

• «نیلوفر آبی (مجموعه سفرنامه)»

• «اندیشه های سهراب سپهری (مجموعه گفتگو)»

ترجمه :

همکاری با داریوش آشوری و بهرام بیضایی در ترجمه و تدوین بخش‌هایی از کتابِ نمایش در ژاپن.

کتاب سهراب سپهری

بهترین کتاب‌های سهراب سپهری

کتاب مرگ رنگ: سهراب سپهری در دفتر شعری به نام "مرگ رنگ" که در سال ۱۳۳۰ منتشر شد، نشان می‌دهد که شاعر احساسات خام و ویژه‌ی دوران نوجوانی را پشت سر گذاشته و شعر و زبان نیمایی را بهترین شیوه‌ی بیان می‌داند.

کتاب زندگی خواب‌ها: کتاب "زندگی خواب‌ها"در سال ۱۳۳۲ منتشر شد. در زمانی که بسیاری از شاعران به جامعه پیوستند و به فضای ملتهب آن پیوستند، سهراب از جامعه فاصله گرفت و به خودش پناه برد.

کتاب آوار آفتاب: آوار آفتاب، اثری از سهراب سپهری که اولین چاپ آن در سال ۱۳۴۰ منتشر شد. نشان‌هایی از ویژگی‌های خاص زبانی و شعری سهراب سپهری که در اشعار بعدی به چشم می‌خورند، برای اولین بار در این کتاب ظاهر شدند. اشعار "آوار آفتاب" به روشنایی و امید اشاره می‌کنند.

کتاب شرق اندوه: نخستین جلوه‌های عرفانی شعر سپهری در شرق اندوه نمود پیدا می‌کند. کتاب "شرق اندوه" در سال ۱۳۴۰ منتشر شد و نشانه‌های عرفانی در شعر سپهری به چشم می‌خورند. اکثر اشعار این مجموعه حاصل توجه شاعر به دیوان شمس است. منتقدین بسیاری بر این عقیده‌اند که سهراب سپهری در دوران نوشتن شرق اندوه، به چالش‌ها و نگرانی‌های فکری کمتری دچار بوده و بنابراین، مضامین عمیق و در عین حال ساده، راه خود را به شعر او پیدا کرده‌اند.

کتاب صدای پای آب: این مجموعه که در ۱۳۴۴ منتشر شده است،  و نشان می‌دهد که سهراب سپهری به زبان خاص شعری خود دست یافته است؛ زبانی روان و بی‌آلایش و غنی از تصاویر متنوع. صدای پای آب، به لطافت و روانی آب است و تعابیر و استعاراتی که شاعر در آن ارائه می‌کند، بی‌شک این اثر را به یکی از زیباترین و گیراترین آثار ادبی معاصر بدل کرده است.

کتاب ما هیچ، ما نگاه: کتاب "ما هیچ، ما نگاه" آخرین اثر سهراب سپهری است که از سهراب سپهری به انتشار رسید. او در اشعار این مجموعه، او درصدد است در میان گذشته و حال پلی بسازد و از تأثیر رویدادهای گذشته بر احوال انسان آگاه باشد و این آگاهی را به مخاطب منتقل کند.

مجموعه شعرهای سهراب سپهری

ویژگی‌های شعر سهراب

تجسم ناب در شعر سهراب

یکی از ویژگی‌های بارز شعر سهراب، تجسمی بودن آن است. گویی شاعر، تصاویر را از عالم خیال به روی بوم شعر خود می‌آورد و آن‌ها را به وضوح پیش چشمان مخاطب به نمایش می‌گذارد.

سفر به دنیایی رنگارنگ

با خواندن هر بیت از شعر سهراب، گویی در دنیایی از رنگ و نور غوطه‌ور می‌شویم. شاعر با قلم جادویی خود، ما را از دنیای پیچیده و پر از چالش روزمره به دنیایی عجیب و شگفت‌انگیز رهنمون می‌شود، دنیایی که در آن هیچ چیز عجیب نیست و همه چیز سرشار از زیبایی و لطافت است.

لطافت کلمات

سهراب با ظرافتی بی‌نظیر، کلمات را در کنار هم می‌چیند و به آن‌ها جان می‌بخشد. گویی هر کلمه، نغمه‌ای لطیف و دلنشین است که در گوش جان مخاطب زمزمه می‌شود.

قدرت شاعرانگی

تنها کافی است یک‌بار شعر سهراب را بخوانید یا با چشمانی باز یا بسته به آن گوش فرا دهید. در این صورت، بی‌آنکه بخواهید یا قصدی در کار باشد، تصاویر شاعرانه در ذهن شما نقش می‌بندند و شما را به دنیای شگفت‌انگیز شعر سهراب رهسپار می‌کنند.

مفهوم همبستگی و پیوند در شعر سهراب

یگانگی در کثرت

شعر سهراب سرشار از ایده یگانگی است. او به پیوندی ناگسستنی در میان تمام پدیده‌های هستی باور دارد و این همبستگی را در شعر خود به تصویر می‌کشد.

زلالیت و زندگی

اشعار سهراب زلال و روان هستند و زندگی در تک‌تک لحظات آن جاری است. بینش و منش او در شعرش حضوری پررنگ دارد و افکار و احساساتش به وضوح در کلماتش نمود پیدا می‌کنند.

صلح و دوستی

سهراب را می‌توان شاعر صلح و دوستی دانست. او در شعر خود بارها به مضامین صلح، دوستی و عشق می‌پردازد و خواهان دنیایی عاری از خشونت و جدایی است.

طبیعت گرایی

در شعر سهراب، گرایش به طبیعت و تمایل به اصل هر چیز به وضوح مشاهده می‌شود. او از زندگی ماشینی و دنیای مدرن گریزان است و به زیبایی‌های ساده و بی‌پیرایه طبیعت پناه می‌برد.

عشق

عشق از دیگر مضامین مهم در شعر سهراب است. او عشق را اتفاقی ناب و شگرف می‌داند و آن را والاترین تجربه انسانی می‌پندارد.

گزیده‌هایی از شعر سهراب

«خواهم آمد گل‌سرخی به گدا خواهم داد/ زن زیبای جذامی را گوشواری دیگر خواهم بخشید/ کور را خواهم گفت: چه تماشا دارد باغ/ مار را خواهم گفت: چه شکوهی دارد غوک!»

«خواهم آمد/ سر هر دیواری/ میخکی خواهم کاشت…»

«در دنیایی که تماشای گُل عقب‌ماندگی به‌حساب می‌آید، چشم‌به‌راه چه هستیم؟ تا بخواهیم هیاهو. تا بخواهی جارچی».

«بهترین چیز رسیدن به نگاهی است که از حادثه عشق تر است…»

«دچار یعنی عاشق/ و فکر کن که چه تنهاست/ اگر که ماهی کوچک دچار آبی دریای بی‌کران باشد»

«دچار باید بود/ وگرنه زمزمه حیرت میان دو حرف/ حرام خواهد شد…»

معنای زندگی از دریچه شعر سهراب

نگاهی عارفانه به هستی

شعر سهراب سپهری سرشار از نگاه عارفانه او به زندگی است. او گویی جادوی زندگی را لمس می‌کند و از عمق وجودش آن را درک می‌کند.

ادراک عمیق و ساده از زندگی

سهراب از این درک عمیق، به استنباطی ساده و در عین حال جامع از زندگی می‌رسد. او به زیبایی هر لحظه از زندگی توجه می‌کند و در آن معنا می‌یابد.

انعکاس نگاه عارفانه در شعر

نگاه عارفانه سهراب در شعرش به وضوح نمود پیدا می‌کند. او در شعر خود به مضامینی مانند عشق، صلح، طبیعت و معنای زندگی می‌پردازد.

نمونه‌هایی از شعر سهراب

«بد نگوییم به مهتاب اگر تب داریم/ دیده‌ام گاهی در تب، ماه می‌آید پایین/ می‌رسد دست به سقف ملکوت/ دیده‌ام، سهره بهتر می‌خواند/ گاه زخمی که به پا داشته‌ام زیروبم‌های زمین را به من آموخته است/ گاه در بستر بیماری من، حجم گل چند برابر شده است/ و فزون‌تر شده است/ قطر نارنج، شعاع فانوس/ و نترسیم از مرگ/ مرگ پایان کبوتر نیست…»

«مرگ در ذات شب دهکده از صبح سخن می‌گوید…»

«بر لب مردابی/ پاره لبخند تو بر روی لجن دیدم/ رفتم به نماز…»

«ریه‌های لذت/ پر اکسیژن مرگ است…»

درک زندگی و گذر از آن

سهراب در شعر خود درک عمیقی از زندگی و گذر از آن را به تصویر می‌کشد. او بر کوتاهی عمر و گذرا بودن همه چیز تأکید می‌کند و خواننده را به تأمل در زندگی و مرگ دعوت می‌کند.

شعر سهراب، دریچه‌ای به سوی دنیایی سرشار از زیبایی، معنویت و عشق است. او با زبانی ساده و بی‌آلایش، مضامین عمیق انسانی را به تصویر می‌کشد و خواننده را به لمس جادوی زندگی دعوت می‌کند.

نقاشی‌های سهراب سپهری

سهراب سپهری، دانش‌آموخته دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود. او با خطوط و رنگ‌هایی کم، حساسیت‌های شاعرانه‌اش را در تابلوهایش هم به نمایش گذاشته است. در حال حاضر تابلوهای سهراب از گران‌قیمت‌ترین تابلوهای نقاشی در ایران به شمار می‌ایند. برای مثال تابلو زیر در ابعاد ۱۲۰ در ۱۹۹، در سال ۲۰۱۹ در حراج هنر قرن بیستم خاورمیانه ساتبیز با قیمت ۲۱۲۵۰۰ پوند فروخته شد.

نقاشی های سهراب سپهری

با وجود اینکه تابلو تنه‌ی درخت سهراب معروف‌تر است (البته چندین تابلو با همین مضمون از سهراب به جا مانده)، اما تابلوهای دیگر او هم با قیمت‌های زیادی در حراجی‌های هنری مختلف به فروش رسیده است.

پایان زندگی سهراب سپهری

بیماری سرطان خون در سال 1358 به سراغ سهراب آمد و در جانش ریشه کرد. او برای درمان و رهایی از این بیماری راهی انگلستان شد. اما آنجا نیز نتوانستند او را مداوا کنند. سهراب ناکام به تهران بازگشت. او در تاریخ 1 اردیبهشت سال 1359 در تهران و در بیمارستان خون به دلیل گسترش بیماری سرطان خون دار فانی را وداع گفت. او در صحن امامزاده سلطان‌ علی‌ بن محمد باقر روستای مشهد اردهال واقع در اطراف کاشان به خاک سپرده شد.

گردآوری : بخش علمی بیتوته