آشنایی با جیرجیرک ها

مجموعه: گیاهان،حیوانات و آکواریوم

جيرجيرک ها شب فعالند

نام محلی: سیر سیرک یا سسریک Sesrik 

نام فارسی: جیرجیرک

نام اختصاصی فارسی: سیرسیرک

نام انگلیسی: Gryllus

جیرجیرک حشره ای است از تیره راست بالان رده آنسیفرا یا شمشیرک داران (Ensifera) خانواده جیرجیرک ها (‎Gryllidae‏).

سیرسیرک خانگی حشره ای است با انتشار جهانی از تیره راست بالان و خانواده جیرجیرک ها.

راست بالان حشراتی هستند که در وضعیت استراحت بال ها به صورت جمع نشده و مماس با سطح پشتی بدن قرار می گیرد این فرم اغلب در حشرات اولیه دیده می شود اسم راست بالان بدین جهت بر آن ها گذاشته شده است. ملخ ها، سوسری ها، جيرجيرک ها، و آخوندک ها در این راسته قرار دارند.

جيرجيرک ها شب فعالند. قطعات دهانی جونده هستند. بال های جلویی باریک و بال های عقبی نازک و تاشده در زیر بال های جلویی هستند. دارای دگردیسی ناقص هستند. اکثراً همه چیز خوارند یا آشغال خوار می باشند و ۲۵ هزار گونه دارد. گونهٔ نر این حشرات برای جلب توجه ماده ها، با ایجاد اصطکاک بین بال های جلویی یا بال به پاها و … ایجاد صدا می کند.

جیرجیرک آفریقایی

جيرجيرک ها بستگان ملخ ها هستند. آنها می توانند به کمک پاهای عقبی بزرگ شان به اندازهٔ چند برابر طول بدن خود بپرند. جيرجيرک ها معمولاً شب ها فعال اند. برخی از آنها مجراهایی گود می کنند و تا زمانیکه هوا روشن است در آن استراحت می کنند. بیش تر گونه های جيرجيرک برگ می خورند. ولی برخی از جيرجيرک های درختچه ای از حشره های ديگر تغذیه می کنند.

جيرجيرک ها مثل ملخ ها، آواز می خوانند. آنها برای تولید صدا دندانه های شانه مثل یک بال خود را روی ناحیهٔ ضخیم بال ديگر می کشند. جلو بدن آنها به صورت تشدیدگر عمل می کند و صدا بلندتر می شود. برخی از جيرجيرک های گرمسیری به قدری بلند آواز می خوانند که می توان صدای آنها را از فاصلهٔ 1/5 کیلومتری شنید. گوش جيرجيرک ها روی زانوهای جلویی آنها قرار دارد.

سیرسیرک ها (Gryllus domesticus) جيرجيرک ها (سیرسیرک ها) اکثرا در اصطبل ها و منزل های روستایی که دارای باغچه های سبزی کاری و گلکاری هستند، انبارها و مکان های مرطوب دیده می شود و از نظر بهداشتی زیانبار هستند. حشرات نر، با ایجاد اصطکاک بین بال های جلویی در شب تولید صدا می کنند. این حشرات همه چیز خوارند و قطعات دهانی جونده دارند.

جيرجيرک ها، با تاریک شدن هوا، بر روی بوته های (قیچ) که در بیابان های این مناطق زیاد هستند می چسبند و روی برگ های بوته تخم ریزی می کنند؛ بارش باران باعث ریختن این تخم ها به زمین و فرورفتن آنها در خاک می شود و بعد از آن مجدداً از دل خاک رشد می کنند و به بوته ها می چسبند و همه ساله که بارش بیشتر باشد تعداد جيرجيرک ها هم افزایش می یابد.

از آنجایی که این حشرات فقط در قسمت های خاصی از بیابان وجود دارند پیدا کردن آن ها بسیار سخت است ولی به گفته بومیان به دلیل فواید دارویی فراوانی که دارند، مردم محلی و عشایری که به بیابان ها مسلط هستند در خردادماه ماه به کسب و کار شکار و فروش جيرجيرک مشغول می شوند؛ به گفته مردم این حشرات با ارزش با طبیعت گرمی که دارند درمان خیلی از دردها از جمله نفخ و گرفتگی و درد دست و پا و کمر هستند.

مشخصات ظاهری سیرسیرک:

این حشرات حدود ۲۱-۱۶ میلیمتر طول دارند و اغلب در دو نوع صحرایی و خانگی به رنگ زرد کمرنگ مایل به قهوه‌ای یا خاکی و سیاهرنگ هستند. بال های حشره سطح شکم را پوشش داده و سه باند عرضی در بالای سر و بین چشم‌ها وجود دارد. تمام حشرات بالغ دارای بال‌های عقبی بلند و پهن هستند ولی گاهی اوقات ممکن است آنها را بعدا از دست بدهند.

شاخک ها مویی و بلند و سینه اول تقریباً چهار ضلعی می باشد. دارای قطعات دهانی جونده هستند. از حشراتی هستند که ترجیح می ‏‌دهند به جای پریدن، به کمک پاهای دراز عقبی خود بجهند. سیرسیرک ها گوش های حساسی دارند و به جای این که به سرشان قرار داشته باشد بر روی ساق پایشان قرار گرفته است.

مشخصه تولید صدا:

سیرسیرک ها با سائیدن پاهایشان به هم جیرجیر نمی کنند. از نظر کلیفرد دنیس (Clifford dennis) حشره شناس، جيرجيرک ها یا سیرسیرک ها با سائیدن پاهای خود به هم جیرجیر نمی کنند. در واقع لبه ی هر یک از بال های جلویی آن ها به سوهان شباهت دارد. آنها با بلند کردن بال های جلویی خود طوری آنها را حرکت می دهند که لبه ی تیز و سوهان مانند یکی به لبه ی تیز و سوهان مانند دیگری ساییده شود. از همین سایش ها و ضربه هاست که صدای جیرجیر بلند می شود. پس می توانیم بگوییم که جيرجيرک ها نوازنده های قهاری با یک ساز خدادادی و مختص خود هستند.

در جيرجيرک های نر و بزرگ این لبه های تیز و سوهان مانند با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده است. نرها برای جلب ماده در شب به تولید صدا می پردازند.

جيرجيرک ها نوازنده های قهاری با یک ساز خدادادی و مختص خود هستند

چرخه زندگی:

جیرجیرک در مدت ۳- ۲ ماه در دمای ۹۰- ۸۰ درجه فارنهایت چرخه زندگی خود را کامل می کند . حشره ماده ۴۰ تا ۱۷۰ عدد تخم می گذارد. دوره تفریخ تخم ۸ تا ۱۲ هفته و دوره پورگی ۳۰ تا ۳۲ هفته طول می کشد و در طول این دوران ۹ تا ۱۱ مرتبه جلد عوض می کنند. سیرسیرک هیچ گونه مرحله زمستان گذرانی ندارد ولی برای زنده ماندن در آب هوای سرد ایالات شمالی و کانادا به داخل ساختمان ها یا نخستین جای تاریک و گرم پناه می برند.

سیرسیرک خانگی گرما را دوست دارد و اکثراً در نزدیکی بخاری های دیواری در بین شکاف سنگ ها و کف اتاق ها و بطور خلاصه جاهای گرم به سر می برد. تخم های آنها در هر بستر مرطوبی به عنوان مثال شن یا ماسه یا خزه تفریخ می شوند. حشرات تازه متولد به طور کامل شبیه بالغین هستند با این اختلاف که از نظر سایز کوچک ترند و بال هم ندارند. این حشرات در سال چندین نسل دارند.

میزبان های جیرجیرک:

این حشره اکثر در سبزی کاری ها و گلکاری های منازل دیده می شود ولی از پشم، پنبه، لباس، کاغذ، میوه و گوشت و چه بسا از حشرات مرده هم تغذیه می کند. لارو آن ها هم در کشتزارها ایجاد ضرر می کند.

مبارزه با جیرجیرک خانگی:

در مبارزه با سیرسیرک ها (جیرجیرک ها) به علت صدای آزاردهنده آنها در شب و خسارت به گیاهان زراعی باید با نظر کارشناسان متخصص گیاه پزشک و دامپزشک به علت خانگی بودن آفت مبارزه اصولی انجام گیرد. برترین راه مبارزه بیولوژیکی و ترجیحا غیرشیمیایی است. مبارزه با آنها شبیه به ملخ های بومی است. از جمله راههای مبارزه ایجاد آبراهه های با عمق ۱/۵- ۱ متر و عرض لااقل ۱ متر در مسیر تردد و حرکت آنها و رهاسازی و پرورش اقسام طیور در باغات و مزرعه ها به ویژه در حاشيه های کانون ها و علفزارها به خاطر تغذیه از آفت ها است.

در مبارزه با سیرسیرک و انواع ملخ ها سمپاشی را باید به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفت. اما اخیرا سموم مجاز پایرتیروئید مناسب برای کنترل این آفت را شدیداً ممنوع و غیرقانونی کردند. در صورت استفاده سم سفارش شده تنها و فقط باید برای کنترل سیرسیرک استفاده شود و نه آفت های ديگر. به علت تماسی یا گوارشی یا تنفسی بودن سم، از تماس آن با بدن خود جلوگیری کنید و تا خشک شدن محل سپاشی بچه ها و یا حیوانات اهلی را از آن جا دور نگه دارید و خیلی از موردهای ایمنی باید رعایت گردد.

استفاده از طعمه مسموم به طور مثال خمیر زارلو یا طعمه تهیه شده از فسفر دو زنگ یا به طور کلی طعمه های مسموم با سم های گوارشی در زمان غروب و یا هم زمان با خارج شدن حشرات از داخل خاک می تواند روشی بسیار مفید باشد.

انتخاب ماده برای طعمه باید به درستی صورت گیرد و بیش ترین غذایی که سیرسیرک به آن تمایل دارد، گذاشته شود.

جيرجيرک ها اکثرا در سبزی کاری ها و گلکاری های منازل دیده می شود

10 حقیقت جالب در مورد جيرجيرک ها

1. تنها جيرجيرک های نر جیرجیر می کنند و این کار را برای جذب جیرجیرک های ماده انجام می دهند.

2. جيرجيرک های نر صدای جیر جیر را با مالیدن بال هایشان به یکدیگر ایجاد می کنند.

3. جيرجيرک ها موجودات شب فعالی هستند که این قضیه را که به چه علت بیش تر صدای آن ها را شبانگاه می شنویم توجیه می کند.

4. جيرجيرک ها حشره هستند پس بدین ترتیب خونسرد هم هستند و این به این معناست که آن ها برای داشتن انرژی برای جیرجیر کردن احتیاج به آب و هوای گرم دارند. درصورتی که دمای هوا بسیار پایین باشد جیرجیر کردن آنها هم آهسته می شود.

5. ميزان صدای جيرجيرک ها بسته به دما تغيير می کند هر چه دما بیشتر باشد ميزان صدا هم بالاتر می رود.

6. مارمولک ها، قورباغه ها و لاک پشت ها از خوردن جیرجیرک ها لذت می برند.

7. مردم در کامبوج و ویتنام هم از خوردن جیرجیرک ها لذت می برند.

8. جيرجيرک های ماده می توانند در یک زمان 200 تخم بگذارند.

9. جيرجيرک ها همه چیز خوارند.

10. جیرجیرک ها در خیلی از فرهنگ ها مانند کشور چین و کشور ژاپن نشانه خوش شانسی هستند.

تذکر مهم:

لازم به توضیح است که جیرجیرک های آفت خانگی را به روش های گوناگون می توان از بین برد و در این مورد بهتر است از داروخانه های دامپزشکی و مشورت با آنها از سم ها و طعمه مناسب استفاده کنید ولی در خصوص آفات کشاورزی مانند آبدزدک ها با متخصصین و کارشناسان باتجربه کشاورزی مشورت و طرز مبارزه مطلوب را مدنظر قرار داد ولی در خصوص اولی از سموم دسته پیریتروئیدها مانند پرمترین و دلتامترین و …که سم ها ممنوع می باشند سفارش می نمایند که معمولاً در این مورد دامپزشک ها باتجربه تر و از سم ها یا روش های بیولوژیک مناسب تر و کم خطرتر در این مورد توصیه می نمایند ولی در خصوص دومی از طعمه بعضی سم ها از دسته کارباماتها مانند سوین( کارباریل) و …که اینک ممنوع شده اند قبلا سفارش می شد که بهتر است با کارشناسان باتجربه کشاورزی مشورت نمایید.

گردآوری: بخش علمی بیتوته