بارورسازی ابرها در سال نرمال آبی؛ با کدام توجیه؟!

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : سه شنبه, 15 بهمن 1398 09:57

 قرار است مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها به زودی با همکاری نیروی هوا و فضای سپاه و در اختیار داشتن یک هواپیما و تعدادی پهپاد، عملیات بارورسازی ابرها را انجام دهد. بنابر اظهارات فرید گلکار رئیس این مرکز، نخستین پروژه بارورسازی ابرها در سال ۹۵ انجام شده اما به دلایل مختلف از جمله مسائل داخلی و سازمانی، اجرای این عملیات با وقفه چند ساله مواجه شده است. گلکار همچنین گفته بسته به شرایط جوی کشور این عملیات را آغاز خواهند کرد. همچنین بر اساس پیش‌بینی‌های صوت گرفته این عملیات بر روی کوهستان‌های زاگرس، بخش کوچکی از البرز و ایران مرکزی یعنی اصفهان، فارس، یزد و بخشی از کرمان انجام می‌شود. گویا برای اجرای این عملیات ۷ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است که گلکار امیدوار است با تخصیص ۷ میلیارد تومان دیگر در سال آینده نیازهای این پروژه برطرف شود.

 گلکار این بار اعلام کرده است تأثیر یکبار عملیات در میزان افزایش بارش‌ها ۱۰ تا ۱۵ درصد است و لازم است حساب جداگانه برای طرح‌های بارورسازی ابرها ایجاد شود؛ چراکه شرایط جوی هوا منتظر تخصیص منابع نمی‌ماند و باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات بارورسازی ابرها پیش‌تر گفته بود در صورتی که در نتیجه عملیات بارورسازی ابرها یک تا ۲ درصد افزایش بارش صورت گیرد، کل هزینه‌های بارورسازی جبران می‌شود.

دو سال پیش، محمدصالح جوکار معاون پارلمانی سپاه پاسداران از خریداری و نصب تجهیزات مورد نیاز برای بارور کردن ابرها بر روی هواپیما خبر داد و گفت که سپاه منتظر دستور دولت است؛ «ما آمادگی خود را به دستگاه‌های مربوط اعلام کردیم. طبیعتا این کار باید بعد از هماهنگی با دستگاه‌های مرتبط انجام شود.»

اما سال گذشته حسن روحانی رئیس جمهوری در واکنش به طرح موضوع باروری ابرها گفته بود که حل مشکل آب با این کار (بارورسازی ابرها)، راه حل اساسی نیست و آب‌های موجود باید به‌درستی مدیریت شود. روحانی همچنین گفته بود: اینگونه مطالب که با باروری ابرها مشکل حل می‌شود، در سال‌های ۴۳ و ۴۴ در رژیم شاهنشاهی مطرح شد و از نمونه تفکرات شاهانه بود که با بارور کردن ابرها مشکل آب حل می‌شود و حتماً این موضوع راه‌ حل اساسی نیست». آن زمان برخی این سخنان روحانی را  نشاندهنده این دانستند که دولت تمایل چندانی به پیگیری این پروژه ندارد.

حالا سحر تاج‌بخش رئیس سازمان هواشناسی در واکنش به این خبر گفته بارورسازی ابرها سبب رفع خشکسالی کشور یا افزایش ذخایر آب زیرزمینی نمی‌شود. به گفته تاخ‌بخش شاید بارورسازی ابرها در حد بارش برای یک مزرعه پاسخگو باشد اما به هیچ‌وجه در مقیاس کلان جوابگو نخواهد بود، کشور امارات مدت‌ها روی پروژه بارورسازی ابرها کار کرده اما به نتیجه‌ای نرسیده‌ است. اگرچه با توجه به این موضع‌گیری سازمان هواشناسی که این پروژه هیچ تأثیری بر افزایش بارش‌ها ندارد بسیاری انتظار دارند که متولی و مجری این پروژه توجیهات خود را برای اجرای آن اعلام کند، عده‌ای دیگر بر این عقیده‌اند که اگر چنین روشی حتی کارساز باشد روش‌های قطعی دیگری برای بازگشت و حفظ آب وجود دارد که به مراتب ارزان‌تر و در اولویت‌تر است.

باروری ابرها تاثیرچشمگیری در بارندگی ندارد

مهران زم، رئیس گروه پژوهشی خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری یکی از این افراد است. زم در گفت‌وگو با ایرناپلاس با اشاره به اینکه در ارتباط با بارورسازی ابرها حرف و حدیث خیلی زیاد است و در مورد تأثیرات آن هم سؤال بسیار است، می‌گوید: بارها اعلام شده این کار نسبت به هزینه‌ای که برای آن می‌شود نتیجه بسیار کمی خصوصا در مقدار بارندگی دارد و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد تأثیر چشمگیری ندارد.

در این میان به گفته وی باورسازی ابرها بسیار پیچیده است و متغیرهای بسیار زیادی در آن دخالت دارد که بعید می‌دانم تکنولوژی آن را به صورت کامل داشته‌ باشیم که بتوانیم آن را دقیق انجام دهیم.

چنین عملیاتی در زمانی که سال آبی نرمالی داریم چه معنایی دارد؟

عملیات باورسازی ابرها در حالی از سوی این مرکز انجام خواهد شد که به گفته کارشناسان، امسال سال آبی نرمالی داشتیم. زم در این باره می‌گوید: چنین عملیاتی آن هم در شرایط امسال که تقریبا در بیش از ۸۰ درصد نواحی مختلف کشور در حد نرمال یا بالاتر بارندگی داشتیم و فقط یک بخش کوچکی از کشور در شمال غرب در ارومیه یا در شمال شرق در خراسان شمالی از حد نرمال کمتر بارش داشتیم، چه لزومی دارد.

به گفته زم، اینکه کسانی که قرار است این کار را انجام دهند این بودجه را از کجا و چطور تهیه کردند، حتما باید یک توجیه علمی برای آن داشته باشند؛ مثلا ثابت کنند سال خشکی را پشت سرگذاشتیم یا بارندگی نداشتیم. وقتی ما در سال نرمال هستیم به لحاظ علمی چنین کاری توجیه ندارد.

چرا باید چنین بودجه‌ای صرف روشی با نتیجه ۱۰ درصدی شود

این پژوهشگر با بیان اینکه ما اولویت‌های دیگری در این حوزه داریم، می‌افزاید: با این بودجه می‌توان خیلی کارها در حوزه آبخیزداری انجام داد که نتیجه و بازگشت آن خیلی قطعی‌تر و با درصد خیلی بالاتری است. وقتی ما می‌توانیم با احتمال موفقیت بیش از ۸۰ درصد با انجام عملیات تأخیری آبخیزداری نفوذ آب را افزایش دهیم یا با آبخوان‌داری باعث نفوذ آب در زمین شویم و از سیل جلوگیری کنیم، چرا باید پول را جایی هزینه کنیم که تأثیر آن کمتر از ۱۰ درصد است.

زم می‌گوید با این بودجه می‌توانیم پخش آبخوان بر سیلاب را در استان‌های مختلف توسعه دهیم یا آبخوان‌های موجود را لایروبی و اصلاح کنیم. خیلی جاها هست که ما می‎‌توانیم کار کنیم ولی چون اعتبار نداریم کارهایی که قطعا نتیجه می‌دهند انجام نمی‌شود. در بحث سدهای زیرزمینی چند پروژه داشتیم که می‌توانیم این پروژه‌ها را توسعه دهیم. عملیات حفاظتی آبخیزداری هم از جمله اقداماتی است که سال‌های گذشته انجام شده و نمونه‌های آن را در لرستان داشتیم. چند حوزه آبریز کوچک که کار کردیم که الان واقعا جلو سیل گرفته شده و دیگر تخریب نداریم. می‌شود این کار را توسعه داد و به جای یک حوزه در چند حوزه دیگر کار کنیم.

به گفته وی در همین زابل و زاهدانی که آب حکم طلا دارد اگر کار آبخیزداری انجام می‌شد، این آبها به راحتی از دسترس خارج نمی‌شدند و حداقل می‌توانستیم آنها را جمع و استفاده کنیم.

مجریان توجیهات علمی خود را منتشر کنند

به گفته وی کسانی که قرار است این کار را انجام دهند، باید پاسخ برخی سؤالات را بدهند. یعنی جلسه‌ای باید باشد که مدعیان تأثیر باروری ابرها کارشناسان را توجیه کنند که در سالی که از نظر آبی نرمال و حتی بخش‌هایی از کشور درگیر سیل شده است، به چه دلایلی و با چه درصد احتمال موفقیت می‌خواهند ابرها را بارور کنند.

 ایرنا