تقویم تاریخ -24 مهر

مجموعه: تقویم تاریخ

1322ش:24مهرماه سال 1322(16 اكتبر 1943 ــ دوران جنگ جهاني دوم) وزيران امورخارجه آمريكا و انگلستان كه با شوروي ايران را در اشغال نظامي داشتند به تهران آمده بودند تا مقدمات نشست سران اين سه كشور را كه درجنگ بر ضد آلمان و ژاپن با هم متحد بودند در پايتخت ايران فراهم سازند و سپس براي تنظيم برنامه مذاكرات به مسكو بروند. تعيين تکليف ايران پس از جنگ، هم از جمله برنامه هاي اين نشست بود.

مطابق اعترافات دين آچسن وزير امورخارجه پيشين آمريكا كه در كتاب خاطرات او (نوشتاري و اوديويي) منعكس است، اين متحدان درسال 1941 (1320) قرار گذارده بودند كه پس از جنگ، ايران با حفظ تماميت ارضي تا تدوين و تصويب يك قانون اساسي تازه، زير نظر يك هيات امناي!! سه نفره (نمايندگان سه کشور) اداره شود. در اجلاس سران دولتهاي سه گانه در تهران كه از ششم آذر (28 نوامبر 1943) آغاز بكار كرد اين تصميم لغو شد و سران سه دولت در پايان اجلاس خود ضمن اعلاميه اي علاوه بر تماميت ارضي، استقلال و حاكميت ملي ايران را هم تضمين كردند. هنوز از چگونگي اين تحول اطلاع جامعي در دست نيست، ولي روشت است كه ترس روزولت و چرچيل اين بود كه استالين ايران از چنگ هيات امناء خارج سازد، ولي درگيري با دولت ايران باعث بپاخيزي ايرانيان خواهد شد و فرصت كمك رساني به آنان وجود خواهد داشت. اسناد ي که تا کنون منتشره شده است، حكايت از آن دارد كه چون سران سه گانه كه هركدام بر پايه منافع ملي خود نظر جداگانه و متفاوتي در باره آينده ايران مطرح كرده بود و چون حصول توافق آسان نبود و ادامه بحث هم در آن زمان به مصلحت نبود زيرا که جنگ هنوز با شدت ادامه داشت و نتيجه قابل پيش بيني نبود؛ راه ديگري نبود جز اين كه وضعيت سياسي ايران به همان صورتي كه بود (بدون تغيير) باقي بماند. در جريان اين نشست، شاه وقت تنها سه دقيقه با سران سه کشور ملاقات کرده بود آن هم براي گفتن «خير مقدم» . وي از اين ديدار کوتاه استفاده کرده و درخواست کرده بود که چون پدرش پير و بيمار است موافقت شود که از جزيره بد آب و هواي موريس به تبعيدگاه ديگري فرستاده شود که چرچيل پذيرفت و رضا شاه به افريقاي جنوبي منتقل شد که در همانجا در يوهانسبورگ درگذشت.

مورخان متاخر نوشته اند که بيم از توسعه طلبي استالين سبب شد که سران آمريکا و انگلستان بر تثبيت وضعيت سياسي ايران تاکيد کنند و قانون اساسي به همان صورت باقي بماند.

1331ش:دكتر مصدق 24 مهر ماه 1331 در مجلس شوراي ملي حضور يافت و قطع روابط با انگلستان را اعلام داشت. وي گفت كه قطع رابطه با اين دولت مداخله گر تاثير در روابط و علائق مردم دو كشور نخواهد داشت. ما در 19 ماه گذشته كوس رسوائي دولت استعمارگر انگلستان را زديم و آبرويش را در دنيا برديم و اقتدار آن را تا توانستيم تضعيف كرديم. اين دولت در اين مدت از تحريم اقتصادي ما، توسل به دولتهاي ديگر برضد ما، رشوه دادن به دست نشاندگان داخلي و تحريك ايادي خود در ايران و تهديد و ارعاب نتيجه نگرفت. قبلا تهديدهاي نظامي آن هم اثري نكرده بود. ما خواستيم كه با قطع روابط به اين تحريكات و تشبثات پايان دهيم. ما روابط گرگ با ميش را نمي خواهيم. در طول تاريخ، از اين روابط رنجهاي فراوان برده ايم. انگلستان مثل هر امپرياليست ديگر نمي خواهد ملل ضعيف رشد و ابراز وجود كنند و بنابراين داشتن رابطه با چنين دولتي درست و منطقي نبوده است. ما مي خواهيم رشد كنيم و روي پاي خود بايستيم و خودمان باشيم كه با داشتن رابطه با انگلستان، تحقق اين آرزو امكان پذير نخواهد بود. دكتر مصدق يك بار ديگر گفت كه شركت نفت انگلستان، ديگر روي ايران را هم نخواهد ديد. مجلس اقدام نخست وزير را با كف زدن و ابراز شادماني تاييد كرد.

1888م: 16اكتبر زادروز «يوجين گلدستون» نمايشنامه نگار شهير است كه در 1888 به دنيا آمد و 65 سال زندگي كرد. در همين روز در سال 1997 آرتر جيمز ميچنر نويسنده و مولف بزرگ در 90 سالگي از اين دنيارفت. هر دو آمريكايي بودند.

گلد ستون كه پدر زن چارلي چاپلين هنرمند تئاتر و سينما هم بود با نماشنامه هاي خود تئاتر و سينما را به زندگي روزمره مردم نزديك كرد و به هنر نمايش به عنوان يك وسيله انتقال وضعيت و ايده مفهوم واقعي داد و حرفه نمايش را ، با طرح مسائل سياسي و اجتماعي در قالب داستان زندگاني، به صورت يك رسانه تمام عيار در آورد. پيش از انتشار نمايشنامه هاي گلدستون، زيبايي زنان بازيگر؛ اكشن ها؛ طنز گويي و افسانه ها پايه حرفه نمايش (تئاتر و سينما) را تشكيل مي دادند. از گلدستون كه اواخر عمر به بيماري لقوه دچار شده بود 38 نمايشنامه باقي مانده است كه از ميان آنها «آنا كريستي» و «آن سوي افق» معروفيت بيشتري دارند.

آرتر جيمز ميچنر كه در 90 سالگي از اين دنيارفت در هر زمينه اي كتاب نوشت، از داستان تا رساله و تحقيق. داستان او تحت عنوان «هاوايي» بيش از هر تبليغ ديگر، اين جزاير را به مردم شناسانيد و باعث جلب گردشگر به آنجا شد. اين كار او نفوذ عميق يك داستان خوب را در ذهن مردم ثابت كرده است. به همين سبب، دولتمردان و سياستمداران و حتي كانونهاي اعلان و آگهي تا كنون تلاش بسيار كرده اند تا از هنر داستان نويسي براي تبليغ استفاده كنند، اما به دليل برخورداري داستان نگاران از نهايت روشنفكري و فرهيختگي هنوز موفق به رخنه در اين حرفه نشده اند.

ميچنر كه در اسكاتلند تحصيل كرده بود و در هاروارد و دانشگاه تكزاس «تاريخ» تدريس مي كرد، صدها نكته آموزنده از خود برجاي گذارده است از جمله: زماني روشنايي پنهان مي شود و مي خوانيد «تاريك»، اما گاهي اين خود مردمند كه حاضر به مشاهده روشنايي نمي شوند.

او تنها نويسنده اي است كه نخستين كتابش «افسانه هاي اقيانوس آرام (جنوبي)» برنده جايزه پوليتزر شد.

106م:يادداشتهاي باقي مانده از يك دريانورد يوناني كه بسال 106 ميلادي نگاشته شده و براي نخستين بار در 16 اكتبر سال 1921 به صورت ضميمه يك كتاب اكتشافات جغرافيايي انتشار يافته است در دقت دست كمي از گزارشهاي تنظيمي امروز ندارد. وي در اين يادداشتها نقشه راههاي كشتيراني درياي سرخ و شرق اقيانوس هند و اوضاع جغرافياي انساني، اقتصادي و طبيعي مناطق ساحلي اين آبها را ترسيم و روشن ساخته و از درياي سرخ و حاشيه اقيانوس هند به نام درياي «اريتره» نام برده است. موكا (عدن) را مهمترين بندر اين منطقه خوانده و نوشته است كه جزيره زنگبار مركز عمده تجارت برده سياهپوست و صدور ادويه است. از سومالي به عنوان سرزمين بدون حكومت و قانون نام برده (تقريبا همانند امروز) و حبشي ها را مردماني متمدن و بس آرامش طلب خوانده و نوشته است كه هرچه از آبهاي كم عرض اريتره درجهت جنوب شرقي و جنوب دور شويم رنگ پوست مردم سياهتر. لبهايشان كلفت تر و موهايشان مجعد و كوتاه و طول پاهايشان بلندتر از تنه آنها مي شود كه مردانشان دوندگاني خوب هستند و هيچگاه چوبدستي (نيزه) را از خود دور نمي سازند و ....

اين دريا نورد يوناني بدون ذكر نام دولت ها نوشته است كه در شرق و غرب درياي مركزي (مديترانه) دو دولت بسيار نيرومند و داراي قانون وجود دارد كه رقيب يكديگر هستند و در صلح نيستند و همين حالت دشمني ميان آنها باعث موازنه در ساير اقليم ها شده است و در جاهاي ديگر جز منازعات قبيله اي (داخلي) كسي را با كسي كاري نيست و در عين حال همه از اين دو دولت مي ترسند.

208پیش از میلاد:«چائو ته او» ژنرال ياغي چين با واحد مسلح خود براي اين كه مجبور نشود به روي سربازان چيني مامور دستگيري اش تيغ بكشد راه جنوب را در پيش گرفت و در نيمه اكتبر سال 208 پيش از ميلاد از رود سرخ گذشت و در جنوب آن مستقر شد و نام اين سرزمين را «نام ويت» گذارد و در آنجا دولتي به رياست خود تاسيس كرد.

دولت چين از تعقيب اين ژنرال و جانشينان او دست نكشيد و اين كار به صورت يك برنامه دائمي اين دولت در آمد و پس از 328 سال بالاخره موفق شد تمامي ويتنام را تصرف كند.

دولت چين، نخست نام «نام ويت» را به «جيائم چي» و سپس «جيائو چان» تغيير داد و اين كشور به صورت يك ايالت چين در آمد. دولت چين سپس هزاران كشاورز و صنعتگر چيني را به اين منطقه كوچ داد كه پس از گذشت 19 قرن هنوز خودرا چينيان ويتنامي معرفي مي كنند و زبان چيني را از ياد نبرده اند و گروهي از آنان اينك در محله چولان شهر هوشي مين (سايگون سابق) زندگي مي كنند.

چينيان ساكن ويتنام بعدا اين سرزمين را «آنام» يعني «جنوب آرام» ناميدند. پس از افتادن حكومت به دست غير چينيان، نام اين كشور به همان اسمي كه ژنرال «چائو ته او» داده بود باز گردانده شد، منتها با توجه به دستور زبان بومي: «ويت نام».

1793م:16 اكتبر سال 1793 ماري آنتوانت همسر لويي شانزدهم پادشاه سابق فرانسه و خواهر امپراتور اتريش كه در دادگاه انقلاب فرانسه به اعدام محكوم شده بود در ملاء عام در ميداني در پاريس با گيوتين گردن زده شد. اين دستگاه به ابتكار يك پزشك فرانسوي به نام دكتر گيوتين ساخته شده بود تا محكومان هنگام اعدام احساس درد نكنند. لويي 16 پادشاه فرانسه و شوهر ماري آنتوانت 21 ژانويه همين سال (9 ماه پيش از آن) در ملاء عام باگيوتين اعدام شده بود.

اعدام ماري آنتوانت از لحظه روي كار آمدن افراطيون ازجمله روبسپير در 27 اوت همين (1793) قابل پيش بيني بود. ماري آنتوانت به عنوان شريك جرائم شوهرش و نيز كمك به گسترش فرهنگ لهو و لعب و اسراف ازبيت المال و خيانت به فرانسويان با درخواست لشكركشي به فرانسه از برادرش محاكمه شده بود.

1934م:راهپيمايي طولاني (8 هزار كيلومتري) كمونيست هاي مسلح چين كه در محاصره نيروهاي دولتي جمهوري چين قرار گرفته بودند به سوي شمال اين كشور، شانزدهم اکتبر 1934 آغاز شد كه ضمن راه، مائو را به دبير كلي حزب برگزيدند.

اين راهپيمايي يك سال و چهار روز طول كشيد و ضمن آن هفتاد هزار تن از چريكهاي كمونيست جان سپردند. پس از استقرار درايالت «شانشي» و نزديك بودن به مرز شوروي موفق به دريافت كمك از اين دولت و دست زدن به ضد حمله شدند و اول اكتبر 1949 تاسيس جمهوري توده اي چين را اعلام داشتند كه مي رود ظرف ده سال آينده ابرقدرت اول جهان شود.

1946م:شانزدهم اکتبر سال 1946، نه تن از ده محكوم دادگاه فاتحان جنگ جهاني دوم، از جمله فون ريبنترپ وزير امورخارجه دولت هيتلر در محوطه زندان نورنبرگ به دار آويخته شدند. هرمان گورينگ دهمين محكوم، شب پيش از اعدام با خوردن سيانور خودكشي كرده بود.

پس از گذشت دهها سال از آن زمان هنوز روشن نشده است كه وي چگونه اين سيانور را به دست آورده بود. همه محكوم شدگان از دستياران نزديك هيتلر بودند كه خود او هم در جريان تصرف شهر برلن به دست ارتش شوروي خودكشي كرده بود.

محكومان با گامهاي استوار به سوي چوبه دار رفتند و يكي از آنان هنگام انداختن طناب دار به گردنش فرياد درود بر هيتلر كشيد.

1964م:16 اكتبر سال 1964 در سالروز آغاز راهپيمايي طولاني، چين دندان اتمي در آورد و اينك ازلحاظ تعداد سلاحهاي هسته اي در رديف سوم است.هنوز به درستي روشن نيست كه ازميان روسيه و آمريكا، كداميك اسلحه اتمي بيشتري دارد تا دارندگان رديف اول ودوم مشخص شوند.

دولت جمهوري توده اي چين در اين روز ضمن اعلام آزمايش نخستين بمب اتمي خود تاكيد كرد كه نخستين كشوري نخواهد بود كه به استفاده از سلاح اتمي دست بزند. در اين اعلاميه آمده بود كه دولت چين تنها به منظور دفاع از چينيان در برابر هرگونه حمله خارجي اقدام به ساختن بمب اتمي كرد.

1982م:16اكتبر سال 1982 جورج شولتز وزير امورخارجه وقت آمريكا به مجمع عمومي سازمان ملل اخطار كرد كه اگر اسراييل را با دادن راي از عضويت در اين سازمان اخراج كند؛ دولت امريكا هم از سازمان ملل خارج خواهد شد. درآن زمان در پي حمله نظامي اسراييل به لبنان، پاره اي از كشورها در صدد طرح پيشنهاد تعليق عضويت آن كشور در سازمان ملل برآمده بودند. 21 سال پس از اين رويداد، در همين روز دولت آمريكا يك بار ديگر قطعنامه شوراي امنيت داير بر محكوميت اسرائيل را «وتو» كرد.

2003م:سرهنگ «يانگ لي وي» 38 ساله نخستين فضانورد چين پس از 14 بار گردش به گرد زمين، طبق برنامه قبلي بامداد 16 اكتبر 2003 در دشت «گبي» به زمين بازگشت و دانشمندان چين سفر موفقيت آميز او را به فضا، مقدمه اعزام فضا نورد از سوي چين به ماه و استقرار يك ايستگاه فضايي هميشگي در مدار زمين است اعلام داشتند، ولي نخست يک سفينه با دو و يا چند سرنشين به مدار زمين در اکتبر دو سال ديگر (2005). مقامات چيني گفتند كه چين به سياست ابدي خود كه نه سلطه گري است و نه ماجراجويي ادامه خواهد داد و جهان بايد به مردم چين اعتماد داشته باشد.

سرهنگ يانگ به محض پياده شدن از كپسول سفينه عنوان « قهرماني خلق » دريافت كرد. سرهنگ يانگ گفت که وي كاري نكرده است، اين يك موفقيت گروهي بود كه نبايد پيروزي فردي تلقي شود.

رسانه ها در سراسر جهان اين پيشرفت تكنولوژيك چين را كه تا نيمه قرن 20 در فلاكت و بدبختي دست و پا مي زد و مورد تجاوز هاي متعدد نظامي خارجي و زورگويي قدرت هاي وقت قرار گرفته بود وسيعا منعكس كرده و نوشته بودند: اينك چين در زمينه برنامه هاي فضايي فعالتر از دو كشور فضانورد ديگر است، زيرا كه روسيه (كشوري كه هر روز ميليونها بشكه نفت صادر مي كند) دچار ضعف مالي است! و آمريكا نيز در پي فاجعه شاتل برنامه هاي فضايي خود را با وجود اختصاص دادن هر سال 15 ميليارد دلار اعتبار به آن با رعايت احتياط انجام مي دهد.

به اظهار مشاوران فني رسانه هاي غرب، دقت كار سفينه «كشتي آسماني شماره 5 » چين پيشرفت تكنولوژي اين کشور را ثابت كرده است. يك دسته 14 نفري از فضانوردان چيني كه براي مسافرت هاي آتي آماده شده اند به خبرنگاران خارجي گفتند كه به مهارت دانشمندان وطن خود اعتماد كامل دارند.

1758: نواه (نوح) وبستر واژه شناس معروف و مولف فرهنگ واژه هاي زبان انگليسي به دنيا آمد. وي نخستين مولف واژه نامه انگليسي «وبستر» است كه منظما از سوي بنياد «وبستر» تكميل و تجديد چاپ مي شوند.

1775: در جريان جنگ استقلال، شهر پورتلند حاكم نشين ايالت «مين» آمريكا توسط ناوگان انگلستان گلوله باران و ويران شد. اين شهر كه در سال 1632 توسط مهاجران انگليسي در همسايگي شهرك «وامپانوآگ» محل سكونت بوميان ماچيگون (اصطلاحا سرخپوستان!) ساخته شده بود در سال 1773 مورد حمله اين بوميان قرار گرفته و آسيب ديده بود.

1859: جان براون امريكايي كه برده ساختن انسان را عملي بر ضد خدا مي دانست و به منظور آزاد ساختن سياهپوستان آمريكايي از قيد بردگي دست به قيام مسلحانه زده بود در اين روز با پيروان و پسرانش زرادخانه ارتش امريكا در هارپر فري را متصرف شد. وي بعدا دستگير و اعدام شد. بر خلاف تصور قبلي او، هيچ سياهپوستي به قيام وي نپيوست!

1912: نخستين تمرين بمباران با هواپيما انجام شد و بمبي از داخل هواپيماي در حال پرواز فرو افكنده شد كه دورتر از محل تعيين شده بر زمين اصابت كرد و معلوم شد كه بايد «هدف» را قبلا بر پايه فرمول «سهمي» در رياضيات تعيين كنند زيرا كه بمب پس از فروافكنده شدن تحت تاثير دو نيروي متفاوت جاذبه زمين و وزن خود و نيز سرعت هواپيما قرار دارد.

1951: لياقت علي خان اولين نخست وزير وقت پاكستان كه در ايجاد اين كشور مركب از مسلمانان هندوستان سهم بسزايي داشت و پس از درگذشت محمدعلي جناح رهبري حزب مسلم ليگ را به دست گرفته بود، در يك اجتماع اين حزب در راولپندي به دست يك افغان تبار (پشتون) به نام «سعد اكبر زدراني» هدف دو گلوله قرار گرفت و كشته شد. لياقت علي خان متولد هند و فارغ التحصيل دانشگاه آكسفورد انگلستان بود. وي که فرزند يک نواب (زميندار) پنجابي بود عنوان نوابزاده داشت. لياقت علي خان فردي ضد کمونيست و هوادار غرب (لندن و واشنگتن) بود. پشتونها با وي که بر خط دوراند صحه گذارده و مناطق پشتون نشين را ضميمه پاکستان کرده بود دشمني داشتند. وي به همانگونه ترور شده بود که 56 سال بعد بي نظير بوتو ترور شد (در باغ ملي راولپندي و در اجتماع مردم). مسئله ايالتهاي پشتون (پاتان نشين) پاکستان تا امروز ادامه داشته و روز به روز وخامت بيشتري مي يابد. طالبان در همين مناطق آموزش نظامي ديده بودند. لياقت علي خان هنگام مرگ 55 ساله بود.

1962: بحران موشكي كوبا كه جهان را در لبه يك جنگ اتمي قرار داده بود از اين روز آغاز شد.

1968: در پي ممنوع الورود شدن دكتر «والتر رادني» به جامائيكا، مورخي كه چند كتاب درباره بردگي سياهپوستان در قاره آمريكا نوشته بود، سياهپوستان آن جزيره دست به اعتراض زدند و شهر كينگستون را آتش زدند.