التهاب کیسه صفرا یا کله‌سیستیت
- مجموعه: بیماری ها و راه درمان
خانم‌ها بیشتر از آقایان دچار سنگ کیسه‌ی‌صفرا می‌شوند
کله‌سیستیت (cholecystitis) عبارت از التهاب کیسه‌ی‌صفرا است. کیسه‌ی‌صفرا یک عضو کوچک گلابی شکل است و در سمت راست شکم و درست زیرکبد جای دارد. درون کیسه‌ی‌صفرا، مایعی گوارشی به نام صفرا وجود دارد که در مواقع لزوم به درون روده‌ی کوچک می‌ریزد.
در بسیاری موارد، التهاب کیسه‌ی‌صفرا به‌علت وجود سنگ است که لوله‌ی منتهی به راه خروجی کیسه‌ی‌صفرا را مسدود می‌سازد. این انسداد سبب جمع و انباشته‌شدن صفرا شده و التهاب ایجاد می‌کند.
علت و علل کله‌سیستیت
التهاب کیسه‌ی‌صفرا ممکن‌است به علل زیر باشد:
◊ سنگ کیسه‌صفرا. اکثریت موارد کله‌سیستیت، نتیجه‌ی وجود سنگ کیسه‌ی‌صفرا است که مجرای سیستیک cystic duct، یعنی لوله‌ی خروجی صفرا از کیسه‌ی‌صفرا را مسدود‌کرده است و سبب انباشته‌شدن صفرا و درنهایت التهاب کیسه‌ی‌صفرا شده‌است.
◊ تومور. وجود تومور از زهکشی صفرا به بیرون از کیسه به‌صورتی مناسب جلوگیری کرده و درنهایت به بروز کله سیستیت می‌انجامد.
◊ انسداد مجرای صفرا. پیچ خوردن یا ایجاد جوشگاه درمجرای صفرا سبب بلوکاژ یا انسداد می‌شود و به کله‌سیستیت منتهی می‌گردد.
کله‌سیستیت عبارت از التهاب کیسه‌ی‌صفرا است
عوامل زیر سبب افزایش احتمال بروز التهاب کیسه صفرا می‌شوند:
♦ سنگ کیسه صفرا. بسیاری از موارد التهاب کیسه‌ی‌صفرا به‌علت سنگ کیسه‌ی‌صفرا است. درصورتی‌که سنگ وجود داشته باشد، احتمال التهاب زیاد است.
♦ جنس مونث. خانم‌ها بیشتر ازآقایان دچار سنگ کیسه‌ی‌صفرا می‌شوند و همین علت احتمال التهاب کیسه‌ی‌صفرا درخانم‌ها را زیادتر می‌کند.
♦ سن بالا. با افزایش سن، احتمال بروز سنگ کیسه‌ی‌صفرا و نیز التهاب آن افزایش می‌یابد.
التهاب کیسه‌ی‌صفرا به بروز تعدادی از عوارض جدی منتهی می‌شود ازجمله:
♦ بزرگ‌شدن‌کیسه‌صفرا. درصورتی‌که به‌علت انباشت صفرا، کیسه‌ی‌صفرا ملتهب شود، ممکن‌است تحت‌فشار قرارگرفته و بیش‌ازحد طبیعی خود ورم‌کند و این حالت سبب بروز درد و افزایش احتمال بروز پارگی (پرفوراسیون perforation) در کیسه‌ی‌صفرا و نیز عفونت و مرگ بافت خواهد شد.
♦ عفونت درون کیسه‌صفرا. درصورت تجمع صفرا درون کیسه‌ی‌صفرا و ایجاد کله‌سیستیت، ممکن‌است صفرا عفونی شود.
♦ مرگ بافت کیسه‌صفرا. کله‌سیستیت درمان نشده ممکن‌است سبب مرگ (گانگرن) بافت کیسه‌ی‌صفرا شود که این حالت به نوبه خود سبب پارگی کیسه‌ی‌صفرا شده یا سبب ترکیدن کیسه‌ی‌صفرا می‌گردد.
♦ پارگی (پرفوراسیون) کیسه‌ی‌صفرا. ممکن‌است به‌علت بزرگ‌شدن یا آلودگی کیسه‌ی‌صفرا در‌نتیجه کله‌سیستیت باشد.
بسیاری از موارد التهاب کیسه‌ی‌صفرا به‌علت سنگ کیسه‌ی‌صفرا است
انواع کله‌سیستیت
* التهاب حاد
کوله سیستیت حاد اغلب به شکل حمله ای و قولنجی آغاز و به تدریج تشدید می شود. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران التهاب کیسه صفرا حملات قبلی را که خود به خود بهبود یافته است ذکر می کنند. ممکن است درد التهاب کیسه صفرا به ناحیه بین دو کتف منتشر شود یا به شانه کتف راست انتشار پیدا کند.
درد التهاب کیسه صفرا ممکن است با تکان خوردن یا تنفس عمیق تشدید شود. بی اشتهایی، و غالباً تهوع وجود دارد. استفراغ نسبتاً شایع است و ممکن است موجب تخلیه مایعات بدن شود.
معمولاً یرقان در اوایل کوله سیستیت حاد به ندرت ایجاد می شود. تب خفیف اغلب در التهاب کیسه صفرا وجود دارد ولی لرز شایع نیست. در ۲۵ تا ۵۰ درصد بیماران التهاب کیسه صفرا، کیسه صفرا لمس می شود. در ۵ تا ۱۰ درصد بیماران مبتلا به التهاب کیسه صفرا و کوله سیستیت حاد، در جراحی، سنگ مسدود کننده ی مجرای صفراوی وجود ندارد.
این نوع کوله سیستیت ها به ویژه در ارتباط با ضربه های جدی یا سوختگی ها، طولانی شدن مدت وضع حمل و پس از اعمال جراحی ارتوپدی یا سایر جراحی های بزرگ غیر صفراوی ایجاد می شوند.
* التهاب مزمن
التهاب مزمن کیسه صفرا تقریباً همیشه همراه با سنگ کیسه ی صفرا ایجاد می شود. در بیش از ۲۵ درصد بیماران مبتلا به التهاب کیسه صفرا و کوله سیتستیت مزمن، باکتری در صفرا یافت می شود. ممکن است التهاب کیسه صفرا یا کوله سیستیت مزمن، سال ها بدون علامت باشد، به سمت بیماری علامتدار کیسه صفرا یا کوله سیستیت حاد پیشرفت کند و یا با عوارض تظاهر یابد.
کوله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا، اغلب در اثر وجود سنگ های صفراوی ایجاد می شود و تغلیظ صفرا، متوقف شدن جریان صفرا و عفونت ثانویه ناشی از میکروب های روده (به ویژه اشریشیاکُلی و گونه های باکترویید) را به دنبال دارد.
درد التهاب کیسه صفرا ممکن است با تکان خوردن یا تنفس عمیق تشدید شود
علائم کله‌سیستیت
نشانه‌های التهاب کیسه صفرا عبارتنداز:
• درد شدید و ثابت در پاره‌ی بالایی و راست شکم
• دردی که ازشکم به شانه‌ی راست یا پشت انتشار می‌یابد.
• حساسیت روی شکم در زمان لمس‌آن
• عرق‌کردن
• تهوع
• استفراغ
• تب
• لرز
• نفخ شکم
شناسه‌ها و نشانه‌های التهاب کیسه‌ی‌صفرا معمولاً بعد‌از صرف غذا و به‌ویژه غذای حجیم و پرچرب بروز می‌کند. کله‌سیستیت وقتی بروز می‌کند که کیسه‌ی‌صفرا ملتهب شود.
عوارض کله‌سیستیت
کله‌سیستیت می‌تواند به چندین عارضه جدی منجر شود، از جمله:
¤ عفونت درون کیسه صفرا. اگر زرداب در کیسه صفرا انباشته گردد شاید دچار عفونت شود.
¤ مرگ بافت کیسه صفرا. کله‌سیستیت درمان‌نشده باعث مرگ بافت در کیسه صفرا می‌شود که به نوبه خود منجر به پارگی یا حتی ترکیدگی در کیسه صفرا خواهد شد.
¤ کیسه صفرای پاره. پارگی در کیسه صفرا ممکن است ناشی از بزرگ‌تر شدن کیسه صفرا یا عفونت باشد.
اگر پزشک گمان کند که به کله‌سیستیت مبتلا شده‌اید، شاید به متخصص سیستم گوارش ارجاع داده شوید.
نشانه‌های التهاب کیسه‌ی‌صفرا معمولاً بعد‌از صرف غذا به‌ویژه غذای حجیم و پرچرب بروز می‌کند
تشخیص کله‌سیستیت
آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص کله‌سیستیت عبارتند از:
ο آزمایش خون. پزشک به دنبال نشانه‌هایی از عفونت و یا مشکلات کیسه صفرا شاید آزمایش خون تجویز کند.
ο تصویربرداری. سونوگرافی از شکم یا توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن) برای نمایش تصاویری از کیسه صفرا و شناسایی نشانه‌ای احتمالی از کله‌سیستیت کاربرد دارد.
ο اسکن. اسکنی که جنبش صفرا در بدن را نشان می‌دهد. اسکن از اسید کبدی ایمینودیاستیک یا تصویربرداری هیدا نمایانگر آهنگ تولید و جریان صفرا از کبد به روده کوچک می‌باشد. اسکن هیدا شامل تزریق ماده رادیواکتیو به بدن است که به سلول‌های زرداب‌ساز پیوند می‌خورد تا هنگام جابه‌جایی همراه با صفرا هر گونه انسداد را آشکار کند.
شیوه درمانی برای کله‌سیستیت معمولا شامل بستری در بیمارستان برای ایجاد ثبات در التهاب کیسه صفرا و جراحی احتمالی می‌شود.
سوراخ شدن کیسه صفرا از عوارض نادر ولی خطرناک التهاب کیسه صفرا حاد است
درمان کله‌سیستیت
درمان قطعی التهاب کیسه صفرا در اکثر مراکز درمانی، برداشتن کیسه ی صفرا به وسیله ی عمل جراحی (کوله سیستکتومی) است که می توان آن را به صورت جراحی باز یا از طریق لاپاروسکوپی انجام داد. ولی معمولاً پیش از آن باید وضعیت بیماری را در بیمارستان تثبیت نمود که این کار با محدود کردن خوردن غذا، قرار دادن لوله در داخل معده و کشیدن محتویات آن و اصلاح اختلالات الکترولیتی انجام می شود.
در صورت وجود التهاب شدید، شوک یا خطرناک بودن بی هوشی عمومی برای بیمار، با استفاده از رادیولوژی، لوله (کاتتر) مخصوص تخلیه از راه پوست به داخل کیسه ی صفرا فرستاده می شود و بیمار تا زمان برطرف شدن التهاب حاد تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار می گیرد.
پس از تخلیه ی ترشحات و برطرف شدن التهاب، کوله سیستکتومی انجام می شود. سوراخ شدن کیسه صفرا از عوارض نادر ولی خطرناک التهاب کیسه صفرا حاد است که می تواند موجب مرگ بیمار شود و باید به سرعت توسط دکتر متخصص گوارش تحت درمان قرار گیرد.
اضافه‌وزن باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا می‌شود
پیشگیری کله‌سیستیت
- به‌آرامی وزن کم کنید. کاهش وزن سریع می‌تواند خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش دهد. اگر به کاهش وزن نیاز دارید، برای ۰٫۵ تا ۱ کیلوگرم در هفته برنامه‌ریزی کنید.
- وزن‌تان را در حدی سالم نگه دارید. اضافه‌وزن باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا می‌شود. برای رسیدن به وزنی سالم، مصرف کالری را کاهش و فعالیت بدنی را افزایش دهید. وزن‌تان را با ادامه برنامه غذایی و تمرین ورزشی مناسب در حد سالم نگه دارید.
- رژیم غذایی سالم انتخاب کنید. رژیم غذایی با درصد بالای چربی و فیبر کم، خطر سنگ صفرا را افزایش می‌دهد. رژیم غذایی مورد انتخاب شما باید سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار باشد.
گردآوری: بخش سلامت بیتوته
منابع:behdaar.com
pezeshkyemrooz.com
کتاب راهنمای پزشکی خانواده
