نقش بازى در تعلیم و تربیت کودکان

مجموعه: تعلیم و تربیت

از ویژگى هاى دوره کودکى، بازى کردن است. بازى شیوه طبیعى فعالیت در این دوره است. بازى هاى کودک در سنین مختلف ویژگى هاى مخصوصى دارد. ابتدا بازى او با اشیا است و سپس شامل انسان ها مى شود.

از سنین سه و چهار سالگى به تدریج به بازى هاى گروهى و اجتماعى روى مى آورد. در این بازى ها کودک به قواعد و مقررات بازى هاى گروهى تن در مى دهد و با دیگران همکارى مى کند و در این همکارى است که او رفتار با دیگران را تمرین مى کند و با اصول و قواعد زندگى جمعى و مراعات انضباط عملى به تدریج آشنا مى شود و این به رشد اجتماعى و اخلاقى او کمک مى کند.

در هر حال بازى کودکان در حکم آینه اى است که روحیات، استعدادها و زمینه هاى روانى کودک را نشان مى دهد و در شناخت کودکان باید از آن استفاده کرد. کودکان نمى توانند آنچه را که فکر مى کنند و مى بینند، شرح دهند. بازى اطفال به ما کمک مى کند تا زبان آنها را بهتر بفهمیم. اگر بتوانیم بازى کودکان را درک کنیم، مسلما قادر خواهیم بود که افکار و عواطف آنها را بشناسیم.

فواید بازى

بازى نقش آموزشى دارد و مى تواند به کودک کمک کند تا موفق شود کارهایى که در شرایط عادى براى او لذت بخش نیست از طریق بازى بیاموزد.

بازى به کودک فرصت مى دهد که پس از خستگى هاى بدنى و روانى که بزرگسالان او را وادار به یادگیرى مى کنند، دوباره به رهایى و آرامش درونى دست یابد.

بازى اراده کودک را تقویت و او را وادار مى کند که بازى را مظفرانه به پایان برساند و در نیل به هدف خود پایدارى کند.

بازى هوش، فکر، عزم و استعدادهاى مختلف را در کودک پرورش مى دهد و باعث نشاط روح او خواهد شد.

یکى از ویژگى هاى بازى، زنده نگاه داشتن و شاداب کردن روحیه است. چرا که بازى عبارت است از فعالیتى شادمانه، شور و شوق بازى، خودانگیختگى، شادابى و وجدى که غالبا از آن عاید مى شود، تأثیرات بسیار مثبت در سلامت فکرى کودکان دارد.

بازى هاى آموزشى کدامند؟

امروزه بازى هاى آموزشى به بازى هایى اطلاق مى شود که از طریق آنها توانایى هاى روحى شخصى، آگاهانه تمرین شده، وسعت پیدا مى کند. در تمام این نوع بازى ها، بدون اعمال فشار، آزادانه و با رغبت در ضمن با نقشه و هدف، دانستنى هاى نو آموخته شده یا آموخته ها به تمرین در آمده و وسعت مى یابد. به همین دلیل کودکان باید در بین بازیچه هاى خود مالک چند نوع از این گونه بازى هاى آموزشى نیز باشند.

انواع بازى هاى آموزشى

در غالب کلاس هاى مهد کودک و کودکستان چهار نوع بازى آموزشى معمول است. بازى دستى، بازى بدنى، بازى نمایشى و بازى سرگرم کننده.

بازى دستى: در این بازى، کودک با وسایل کوچکى چون انواع پازل، چوب هاى اندازه گیرى و مجموعه اى میخ چوبى سر و کار دارد. بازى هاى دستى تا حدى خودشمول است؛ یعنى به رابطه آنها با سایر بازى ها نیازى نیست. هر گاه وسایل لازم را در اختیار کودک قرار دهیم، مستقیما به اهداف مورد نظر دست مى یابیم.

بازى بدنى: در این بازى، کودکان اعمال متعددى نظیر دویدن، پریدن یا سه چرخه سوارى را انجام مى دهند. اهداف این بازى، افزایش مهارت هاى بدنى کودکان و آشنایى آنها با چگونگى استفاده از این مهارت ها در موقعیت هاى جدید است.

بازى نمایشى: در این بازى، کودک نقش فرضى را همراه با سایر کودکان بازى مى کند. موقعیت هایى که در بازى آنها مطرح مى شود، همان هایى است که اغلب در زندگى واقعى پیش مى آید. بخش عروسک هاى کلاس، مناسب ترین جا براى اجراى این بازى است.

بازى سرگرم کننده: هر چند این بازى نوعى فعالیت تفریحى محسوب مى شود اما با سایر بازى ها تفاوت دارد. هنگامى که این بازى براى کودکان خردسال اجرا مى شود، لازم است عناصر خاصى را در آن بگنجانیم تا به هدف مورد نظر دست یابیم و جنبه آموزشى آن را حفظ کنیم.

پیش از شروع بازى لازم است نکاتى مورد نظر قرار گیرد. اهم این نکات عبارتند از:

بگذارید کودک براى خود فکر کند. وقت زیادى در اختیار او قرار دهید. هرگز پاسخ را به کودک نگویید، مگر در موارد استثنایى که آن هم فقط باید به اشاره مختصرى اکتفا شود.

اجازه دهید هر کارى که لازم است (از قبیل ریختن مایع از ظرفى به ظرف دیگر، جور کردن مکعب هاى رنگى و غیره) خودِ کودک آن را انجام بدهد. از اینکه وقت زیادى گرفته مى شود و یا چیزهایى روى زمین مى ریزد و تلف مى گردد، نباید نگران بود. باید کارى کنید که بازى را به صورت تجربه لذت بخشى براى کودک در آورید.

حداکثر بیش از 10 الى 15 دقیقه به هر بازى اختصاص ندهید، زیرا در صورتى که هر بازى در هر بار زیاد انجام شود، اثر خود را از دست خواهد داد. براى کودکان چهار ساله هر جلسه بازى را کوتاه تر هم مى توانید انجام دهید. زمانى که کودک شما هنوز خسته نشده و اشتیاق به بازى را از دست نداده است، بازى را متوقف کنید.