به كودكان كمك كنیم تا انتخاب كنند

مجموعه: تعلیم و تربیت

تصمیم گیری بخشی از فرآیند رشد است

بیایید با یکدیگر صادق باشیم! چه قدر به کودکانتان فرصت تصمیم گیری می دهید؟ آیا از آن دسته مادر و پدرهایی هستید که نظرات خود را مانند بخشنامه به بچه هایشان دیکته می کنند؟ آیا گمان می کنید هر آنچه به ذهن البته با تجربه  شما می رسد به صلاح فرزندانتان است؟ یا از زاویه ای دیگر هر آنچه کودک شما می گوید الزاماً نادرست و غیر قابل پذیرش است؟ آیا اگر به زعم شما خطایی از کودکتان سر بزند مانند یک بازجو با او رفتار خواهید کرد؟ و ...

سوالاتی از این قبیل را در ذهنتان مرور کنید و به یاد داشته باشید که برخوردهایی از این دست کودک شما را فردی متزلزل با قدرت تصمیم گیری بسیار پایین بار خواهد آورد که در آینده ای نه چندان دور متاثر از بسیاری باورهای درست و غلط اطرافیان خواهد بود.

اگر برایتان قدرت تصمیم گیری فرزندتان اهمیت دارد و اگر به تاثیر تصمیم گیری های درست در بزنگاه های زندگی واقفید از همین امروز با کمک به بلوغ فکری فرزندتان و با احترام به تصمیم های ولو به ظاهر نادرست او کودک را یاری کنید تا قدرت تصمیم گیری خود را بارور ساخته و از ابراز تصمیمش ابایی نداشته باشد.

 تصمیم گیری بخشی از فرآیند رشد است. كودك شما باید یاد بگیرد كه در مورد كارهایی كه باید انجام دهد فكر كند نه اینكه صرفا كارهایی را كه به او می گویید انجام دهد یا در برخی موارد از انجام دادن آنها طفره برود! اما با این حال شما در این دوران نمی توانید دست كودك خود را برای انتخاب كاملا باز بگذارید؛ زیرا او ممكن است تصمیمهایی بگیرد كه یا برای سلامتی او مضر باشند (مثلا تصمیم بگیرد كه فقط یك بار در هفته دندانهایش را مسواك كند) یا برای شما قابل تحمل نباشند (مثلا بخواهد لباس مهمانی اش را در مدرسه بپوشد).

بهترین راه برای اینكه امكان تمرین برای تصمیم گیری را در محدوده انتخابهای مطمئن و ایمن برای كودك خود فراهم كنید این است كه به نحوی زندگی خود را برنامه ریزی كنید كه كودك برای انتخاب كاملا آزاد باشد اما گزینه های در دسترس او به دقت انتخاب و محدود شده باشند. او می تواند انتخاب كند كه دندانهایش را قبل از داستان شب یا پس از آن بشوید یا اینكه یكی از دو بشقابی را كه برای شام به او پیشنهاد می دهید انتخاب كند.

تردیدی در میان نیست که هر تصمیمی دو سویه درست و غلط دارد؛ چه بزرگسال باشیم و چه کودک. پس با دقت نظر به تصمیم کودک گوش فرا دهید ، روی انتخاب هایش تامل داشته باشید و بگذارید او نیز حس کند که نظرات و تصمیماتش برای شما حائز اهمیت است. به این ترتیب شما قدرت تصمیم گیری کودک را در اعتماد به نفس او می تنید و نهالی از توانایی اتخاذ تصمیم درست در وجود او می نشانید که در بزرگسالی درختی تناور خواهد شد و از آن میوه های تصیمات هوشمندانه و دقیق به بار خواهد آمد.

سعی کنید در عوض امر و نهی و آموزش چگونگی انجام یک کار از راه های غیر مستقیم وارد عمل شوید. یکی از ساده ترین راه ها برای کمک به پرورش قدرت تصمیم گیری در کودکانِ خردسال( 4-7سال) این است شما برای امور مختلف همواره چند گزینه که از نظرتان درست است به کودک پیشنهاد دهید و بگذارید خودش هر چه را صلاح می داند بگزیند. این روش باعث می شود هم نظر شما تامین شده باشد و هم کودک بداند می تواند تصمیم گیر و از آن مهم تر تصمیم ساز باشد.

 به كودك خود كمك كنید تا تصمیم بگیرد
حتی احساسات خود كودك هم ممكن است برای خودش رازآلود و مبهم باشند. مطمئن نبودن در مورد احساسات فعلی اش به همراه اینكه نمی تواند احساسات قبلی اش را به یاد بیاورد و همچنین نمی تواند احساسات آینده اش را پیش بینی كند، تصمیم گیری را در برخی موارد برای او مشكل می كند. به نظر می رسد كه این سوال كه «دوست داری پیش من بمانی یا با پدرت به فروشگاه بروی؟» یك تصمیم ساده و نه چندان مهم باشد؛ اما برای كودك این تصمیم نه صریح و روشن و ساده است و نه بی اهمیت. او از كدام مورد بیشتر لذت خواهد برد؟ دفعه قبل از كدام یك از اینها بیشتر لذت برد؟ اكنون دوست دارد كه كدام مورد را انتخاب كند؟ او نه پاسخ این سوالها را می داند و نه می تواند پاسخ آنها را بداند. او دودل است و هر كدام از موارد نیز كه برای او انتخاب شود نهایتا او با مشكل و ناراحتی مواجه خواهد شد. البته او در آینده مجبور خواهد بود كه یاد بگیرد كه خودش تصمیم بگیرد؛ این هم بخشی از فرآیند رشد است.

اما او در صورتی كه بتواند در مواردی كه ضرری برای او ندارند تصمیم گیری را تمرین كند، سریعتر و شادمانه تر یاد خواهد گرفت كه چگونه تصمیم بگیرد. اگر دو جور شیرینی یا شكلات داشته باشد این سوال كه: «كدام یك را می خواهی اول بخوری؟» می تواند یك سوال مناسب باشد كه او بدون استرس در مورد آن فكر كند. او هر دو شكلات را دارد. كسی هم نمی خواهد شكلات دیگر را از او بگیرد. او می تواند در صورتی كه دوست داشته باشد نظرش را شش بار عوض كند! 

 به كودك خود كمك كنید تا بتواند درست تصمیم بگیرد

 انتخاب لباس
معمولا والدین از احساسات شدید كودكان خردسال خود (حتی كودكان 3 یا 4 ساله) پیرامون لباسهایی كه می پوشند شگفت زده می شوند. این مساله صرفا به رشد درك و احساسات كودك نسبت به لباسها مربوط نمی شود، بلكه به رشد درك و احساسات او در مورد خودش نیز ارتباط دارد. لباسها بخشی از تصور انسان نسبت به خودش را تشكیل می دهند و همچنین بخشی از تصویری هستند كه انسان از خودش به دنیا نمایش می دهد. كودك شما دوست دارد چه كسی باشد یا دوست دارد كه امروز دیگران در مورد او چه فكری بكنند؟ و اگر گروهی از كودكان وجود دارند كه در زندگی او مهم هستند، او می خواهد چگونه و با چه قیافه ای بین آنها ظاهر شود؟

كودك شما هنوز آنقدر رشد نكرده است كه بتواند برای خریدن یا پوشیدن لباس انتخاب كند؛ اما مسلما آنقدر بزرگ شده است كه حق داشته باشد در این باره حرف بزند. چرا باید لباس و ظاهر او مطابق سلیقه فرد دیگری انتخاب شده باشد؟ در هر زمان سعی كنید دو یا سه دست لباس كه برای آن موقعیت مناسب بوده و برای شما نیز قابل قبول باشند به او پیشنهاد بدهید و به او اجازه بدهید كه با آزادی كامل از بین آنها انتخاب كند. سعی كنید او را واقعا آزاد بگذارید؛ اگر هر دو دست لباس واقعا مناسب هستند نباید انتخاب او (مثلا پیراهن مخملی قرمزرنگ با شلوار نارنجی) را رد كنید.

جنگ و دعوا سر لباس می تواند اولین مشكل شما در آغاز روز باشد. شاید بهتر باشد كه شب قبل و پیش از خواب مجموعه ای از لباسها را برای انتخاب در اختیار كودك خود قرار دهید. اگر كودك شما دوست ندارد كه انتخابهایش برای لباس بسیار محدود باشند می توانید همه لباسهای فصلی یا لباسهایی را كه تنها برای مراسم خاصی مناسب هستند از دسترس او دور كنید تا او بتواند با آزادی كامل از بین لباسهای باقیمانده انتخاب كند. شاید در برخی مواقع به لباسهای مختلف و متعدد نیازی نباشد و تنها چند لباس هم برای كودك شما كفایت كنند: او ممكن است از یك یونیفورم شخصی برای روزهای هفته استفاده كند و دو دامن و جوراب شلواری یا پیراهن را نیز به طور متناوب انتخاب كند.

هرچند شما لباسهای مختلف و انتخاب آنها را مدیریت می كنید اما اطمینان حاصل كنید كه استفاده از این لباسها نیز تا حد امكان برای كودك شما آسان باشد. به جای استفاده از زیپهای داخلی كه استفاده از آنها بسیار مشكل است دكمه ها و قلابهایی را انتخاب كنید كه او بتواند به تنهایی آنها را باز و بسته كند. حتی الامكان به جای شورتها، دامنها و شلوارهای زیپ دار، از لباسهایی كه كمر آنها كشی است استفاده كنید (مگر اینكه كودك شما با اصرار بخواهد كه دامن، شلوارك یا شلوار زیپ دار به او بدهید)؛ و همچنین كفشهای چسبی (به جای كفشهای بنددار) بخرید. موارد اضافی و خسته كننده از قبیل دستكش یا كلاه را تا حد امكان كاهش دهید و در صورت ضرورت این موارد را به لباس او بدوزید كه گُم نشوند.

 منبع:ninisite.com