مضرات مصرف باقالا برای کودکان

مجموعه: تغذیه کودک

باقلا از جمله مواد اکسیدان است که باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز فرد فاویسمی‌می‌شود

شاید جالب باشد که بدانید حتی لمس‌کردن باقلا نیز ممکن است مشکل‌ساز باشد که علایم بیماری‌ای را مخصوصاً در کودکان ظاهر می‌کند که به اصطلاح به آن "فاویسم" می‌گویند. از آن جا که این بیماری مادرزادی است از همان بدو تولد با گرفتن نمونه خون از نوزاد 3 الی 5 روزه، جداسازی و غربالگری می‌گردد و امکان پیشگیری و در صورت بروز، درمان آن وجود دارد.

فاویسم از کلمه فاوا (FAVA) لاتین که به معنی باقلا است، گرفته شده است. گرچه در بادی امر و به خصوص در مناطق مدیترانه ایی باقلا باعث بروز علائم بیماری می شود ولی علائم بیماری صرفاً در اثر این ماده نیست و در اثر عوامل دیگر نیز ممکن است بروز کند. کمبود G۶PD یک بیماری ارثی است که در آن بدن قادر به تولید مقدار کافی از نوعی آنزیم موسوم به G۶PD (گلوکز ۶ فسفات دی هیدروژناز) نیست.

این آنزیم به حفظ تمامیت و عملکرد طبیعی گلبول های قرمز کمک می کند. معمولاً پس از در معرض قرار گرفتن برخی داروها، غذاها یا حتی عفونت ها، کمبود این آنزیم باعث تجزیه گلبول های قرمز و نوعی از کم خونی می شود. بیشتر افراد مبتلا به کمبود G۶PD در حالت طبیعی و در صورت عدم مواجهه با مواد خاصی هیچ گونه علامتی ندارند. زمانی که گلبول های قرمز خون تخریب شدند، علائم نمایان می شود که به این حالت همولیز می گویند. در موارد نادری حتی پس از برطرف شدن عامل، کمبود آنزیم G۶PD منجر به کم خونی مزمن می شود. با رعایت احتیاط، کودک مبتلا به کمبود آنزیم G۶PD سالم می ماند و زندگی فعالی را از سر خواهد گذراند.

این بیماری بیشتر و اغلب در پسران (کروموزوم ایکس در دختران دوتاست ولی در پسران فقط یک ایکس وجود دارد) رخ می‌دهد و نسبت آن در دختران کم است.

سن شیوع بیماری از 1 تا 10 سالگی است. بیشتر مبتلایان در رده سنی زیر 5 سال قرار دارند. در کودکان زیر یک سال نیز این بیماری ممکن است از طریق شیر مادر اتفاق بیافتد.

چرا باقلا؟
باقلا از جمله مواد اکسیدان است یعنی موادی که در آن‌ها اکسیژن زیاد تولید می‌گردد. در نتیجه باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز فرد فاویسمی‌می‌شود.

● علائم شایع کمبود G۶PD
کودکان مبتلا به کمبود آنزیم، به طور معمول علامتی ندارند مگر اینکه گلبول های قرمز خون شان در معرض عوامل ذیل قرار بگیرد.

این علل عبارتند از؛
▪ بیماری های عفونی باکتریایی و ویروسی
▪ برخی داروهای مسکن و تب بر
▪ بعضی آنتی بیوتیک ها (مخصوصاً آنتی بیوتیک هایی که در نام شان SULF وجود دارد مانند سولفامتوکسازول در داروی کوتریموکسازول)
▪ داروهای ضدمالاریا (مخصوصاً داروهایی که QUINE در نام شان وجود دارد). بعضی از کودکان مبتلا به کمبود G۶PD میزان کم داروهای مذکور را تحمل می کنند، ولی برخی دیگر نمی توانند از آنها استفاده کنند.
▪ باقلا و نفتالین مواد دیگری هستند که می توانند در صورت مصرف و حتی لمس یا استنشاق بوی آنها توسط فرد مبتلا به کمبود این آنزیم سبب تخریب (لیز) گلبول های قرمز شوند.

گلبول های قرمز کودک مبتلا به کمبود آنزیمG۶PD در صورت مواجهه با داروها یا عفونت مورد هدف قرار گرفته و ساختمان آنها منهدم می شود. در صورت خفیف بودن تخریب (لیز) ممکن است هیچ گونه علائمی از خود بروز ندهد. در نمونه های شدید و خطرناک، کودک علائم کم خونی شدید و حادی را از خود نشان می دهد که به آن بحران همولتیک می گویند و علائم آن شامل این موارد است؛

▪ رنگ پریدگی
▪ خستگی مفرط
▪ تند شدن ضربان قلب
▪ تنفس تند یا کوتاه
▪ یرقان یا زردی پوست و چشم ها مخصوصاً در نوزادان
▪ بزرگ شدن طحال
▪ ادرار تیره و به رنگ چای.

معمولاً پس از رفع عوامل محرک لیز گلبولی، علائم کمبودG۶PD بعد از چند هفته ناپدید می شود. اگر علائم خفیف باشد بدون نیاز به درمان دارویی به خصوص، معمولاً بهبود می یابد. با توجه به اینکه مغز استخوان به طور طبیعی گلبول های جدید می سازد، کم خونی های خفیف به راحتی درمان می شود. اگر علائم شدید باشد لازم است که کودک در بیمارستان بستری شده و دارودرمانی انجام شود.

کمبود G۶PD یک بیماری ارثی است

 
انتشار جغرافیایی بیماری فاویسم:
در ایران فاویسم بومی ‌سواحل خزر می‌باشد. این بیماری در سواحل خلیج‌فارس، ماهدشت، فسا، فیروزآباد و روستاهای شمالی ایرانشهر سیستان و بلوچستان نیز دیده می‌شود.

بهترین درمان پیشگیری است یعنی:
الف- انجام آزمایش خون در دوران نوزادی
ب- در صورت مبتلا بودن کودکمان درمان زیر نظر یک پزشک.

توجه داشته باشید اگر این موارد رعایت نشود و کودک دچار حملات فاویسم گردد ممکن است کودک در اثر کم‌خونی دچار نارسایی قلبی شود پس به محض مشاهده علایم کودک را فوری به اورژانس برسانید.

● تشخیص و درمان کمبود آنزیم G۶PD
در بیشتر موارد کمبود آنزیم تا زمانی که در کودک علائم تخریب یا لیز گلبولی پدیدار نشود، شناخته نمی شود. در صورت شک به کمبود G۶PD با درخواست یک آزمایش ساده خونی و رد سایر علل تخریب گلبولی بیماری تایید می شود.

درمان وابسته به میزان کمبود آنزیم G۶PD است و عبارت است از درمان بیماری یا عفونت یا توقف تجویز داروی مسبب لیز. به هر حال در صورت بروز کم خونی شدید کودک باید در بیمارستان برای دریافت اکسیژن و مایعات بستری شده و گلبول های قرمز خون فرد سالم به وی تزریق شود. در نمونه های نادر کمبود آنزیم ممکن است منجر به مشکلات جدی تر شود.

 مراقبت از کودکان:
گاهی لازم است کودک شما چند روزی تا برطرف شدن مشکل در بیمارستان بستری گردد.

فاویسم یک بیماری جداگانه‌ای است که خیلی ترسناک و خطرناک نیست بلکه قابل توجه است و نیاز به آگاهی ما در این مورد دارد تا بتوانیم واکنش مناسبی در مورد این بیماری داشته‌باشیم.

این بیماری مشکل خاصی ندارد چون فرد ممکن است در طول عمر فقط یک بار دچار بحران همولیز شود.

بهترین راه مراقبت از کودکانی که کمبود آنزیمG۶PD دارند این است که نگذاریم در معرض عوامل تحریک کننده بروز تخریب گلبولی مانند باقلا، نفتالین و داروهای خاصی قرار گیرند. با اقدامات احتیاطی و بجا، کودکان مبتلا به کمبود این آنزیم از سلامتی برخوردار بوده و زندگی فعالی خواهند داشت.

توصیه می‌شود اگر کودک شما مبتلا به فاویسم است حتی از کنار مزارع باقلا هم رد نشوید!

گردآوری: بخش کودکان بیتوته
منبع:
seemorgh.com
niniban.com