آداب و رسوم هرمزگانی ها در نوروز

مجموعه: فرهنگ زندگی

آداب و رسوم نوروز در هرمزگان

استان هرمزگان با قدمتی دیرینه دارای آداب و رسوم کهن است، که می توان جلوه هایی از این فرهنگ و تمدن ارزشمند را در نوروز باستانی جست و جو کرد، در گذشته مردم این استان لحظه شکل گیری رنگین کمان در آسمان را لحظه ی سال تحویل می دانستند.

آداب و رسوم عیدانه هرمزگانی ها از دیرباز تاکنون

نوروز یکی از مهم ترین جشن ها و اعیاد کهن ایرانیان آریایی است، که مردم به دلیل آمدن سال نو به شادی و جشن می پردازند. تغییر رنگ طبیعت و شکفته شدن گل ها نوید بخش رقم خوردن برگی دیگر بر تاریخ سال های شمسی است.

نوروز ایامی است که علاوه بر برگزاری مراسم جشن و خواندن سرودهای محلی، دید و بازدیدهای فامیلی در این ایام موجب ایجاد وحدت و همدلی در بین خانواده می شود.

گفته های پیشنیان از پیدایش نوروز بر این حکایت دارد که روزی که “جم” در آن تاج را بر سر نهاده و مردم با تابش پرتوهای نوری که از تاج همه جا را فراگرفته شاد شدند، روز نو نام گرفته است. و از آنجایی که در زبان پهلوی پرتوهای نور(شعاع) “شید” نام دارد، که مردم با قرار دادن کلمات جم و شید در کنار هم این ایام به نوروز جمشیدی معروف شد. که ابهاماتی در رابطه با این نام گذاری در فارس نامه ی بلخی وجود دارد.

زنان در روز عید نقاب نو بر صورت می بستند 

در تاریخ اسلامی نیز نوروز، روزی است که پیامبر (ص) خلافت را به امام علی (ع) سپرد، که مردم ایران این روز را با نوروز واقعی می دانند.

هرمزگان استانی است که مانند سایر نقاط کشور رسوم عیدانه آن از چهارشنبه پایان سال با شروع و با پایان تعطیلات در روز سیزده بدر و رفتن به مکان های تفریحی پایان می یابد.

مردم هرمزگان در گذشته با فرا رسیدن ایام نوروز با ” گلگ” (نوعی خاک سرخ) را بر شاخ گاو و گوسفندان و در منازل رنگین می کنند، چرا که مردم عقیده داشتند شاخ گاوماهی بر روی زمین قرار دارد و در روز آغازین نوروز گاو ماهی برای رفع خستگی سالیانه زمین را از یک شاخ خود بر دیگری جا به جا می کند.

رنگین کمان نماد تحویل سال

در روز نخست عید مردم وسایل کهنه مانند کوزه های شکسته و حصیرهایی که قابل استفاده نبودند را بیرون از خانه می انداختند، و پدید آمدن رنگین کمان را در آسمان را لحظه ی رقم خوردن سال تحویل می دانستند. و در همان لحظه مردان  کهنسال و زنان پیر موی خود را و زنان جوان دست و پای خود را حنا می زدند.

همچنین زنان در این روز نقاب(برقع) نو بر صورت می بستند که از نوع نقاب و رنگش  می توان مجرد،متاهل  یا بیوه بودن فرد را دانست. مردان نیز لنگ( نوعی شلوار مردانه) می پوشیدند و بر چشمان خود سرمه می کشیدند و عید نوروز را به یکدیگر تبریک می گفتند.

تمام اقوام در لحظه ی تحویل سال در خانه ی بزرگ ترین فرد فامیل گرد هم جمع می شدند 

چیچکای (قصه گویی) پدربزرگ ها در دورهمی های عیدانه

تمام اقوام در لحظه ی تحویل سال در خانه ی بزرگ ترین فرد فامیل یا پدر و مادر گرد هم جمع می شدند و پدر بزرگ ها نیز قصه(چیچکا) تعریف می کردند و از خاطرات خوش خود برای کودکان و جوانان سخن می گفتند.

به هنگام تحویل سال مردم برگ درختان انبه و زیتون(گواما) را به در خانه هایشان می زدند تا کهنگی در ها از بین برود، از دیگر رسومی که توسط زنان بومی انجام می شد رنگ آمیزی تخم مرغ ها با گلگ بود که آن را به کودکان هدیه می دادند، همچنین زنان نیز با گلک وسط ابروهای خود را رنگ می کردند و مانند زنان هندی وسط ابروهایشان را خال می گذاشتند.

مردم هرمزگان چند هفته قبل از فرا رسیدن نوروز گندم، ذرت، نخود و ماش را در ظروفی با شکل های مختلف می کارند در گذشته نیز مردم هرمزگان هسته های خرما را در منازل خود می کاشتند تا در زمان تحویل سال از آن استفاده کنند.

بازار داغ پارچه فروشان در آستانه سال نو 

یکی از اصلی ترین چیزهایی که در بین مردم هرمزگان نماد عید محسوب می شود پوشیدن لباس های نو بود به همین دلیل بازار پارچه فروشان در این ایام بسیار داغ است؛ چرا که مردم بر این عقیده هستند که سال جدید را باید با لباس های نو و شادی آغاز کرد.

خانه تکانی رسم دیرینه است که نه تنها مردم هرمزگان بلکه همه ی مردم کشور با ورود به ماه اسفند اقدام به انجام خانه تکانی و پاک کردن آلودگی ها از خانه می کنند و فرش ها و حصیرها را مردم روستایی در جوی آب می اندازند و در شهرها که اکثر خانه های ویلایی به آپارتمان تبدیل شده اند امکان شستن فرش ها وجود ندارد به همین دلیل فرش ها را برای شست و شو به قالی شویی ها تحویل می دهند.همچنین خانواده ها با تغییر جای وسایل خانه سعی می کنند ، خانه را به شکل دیگری تزیین کنند.

غذاهای محلی در نوروز

پیاز و سوراغ(نوعی چاشنی)، چنگال( شیرینی محلی ) خرما روغنی و بلالوت ( رشته ) غذاهای سنتی هستند که  توسط بانوان هرمزگان در ایام عید پخته می شوند.

تعطیلات نوروزی فرصت خوبی برای انجام بازی های دسته جمعی و دوری از بازی های رایانه ای است، جوکو نام بازی بومی هرمزگان است که به بادمور نیز معروف است و این بازی به این شکل است که بازیکنان بر روی پروند(طناب محکم) و کروشنگی( جاپایی) می نشینند و یکدیگر را هل می دادند  و پسران نیز برای اثبات قدرت پا، بر روی این طناب می ایستند.

در لحظه تحویل سال مردم هرمزگان اسپند دود می کردند 

دودکردن اسپند در لحظه تحویل سال

در لحظه تحویل سال مردم هرمزگان اسپند دود می کردند و پس از خواندن دعای نوروزی و تبریک گفتن به یکدیگر با در داشتن گلاب و شیرینی بر مزار عزیزان خود می روند و پس از آن نیز به خانه ی بستگان و فامیل برای تبریک گفتن آغاز سال نو می روند.

ایرانیان باستان بر این عقیده بودند که سیزده بدر روز رهایی از جهان مادی و روز نابودی دیود همچنین گره زدن سبزه برای بازگشایی بخت دخترها است. اما مردم هرمزگان این روز را نحس می دانند به همین دلیل مردم در این روز که پایان دوره ی تعطیلات و جشن های نوروزی محسوب می شود به دشت و مکان های تفریحی می روند.

منبع:hormoz.ir